Przestrzenie tekstu

"Przypominała nieco matkę Koraliny, tyle że...

Tyle że skórę miała białą jak papier.

Tyle że była wyższa i chudsza (...)

Zamiast oczu miała wielkie czarne guziki."

Rozgość się i zostań z nami, Koralino. W drugiej części domu, za zamurowanymi drzwiami, gdzie wszystko jest takie podobne, a jakże odmienne od rzeczywistości. Po tej stronie Twoi "drudzy" rodzice mają dla Ciebie więcej czasu, jedzenie smakuje jak nigdy dotąd, a zabawki żyją! Wystarczy tylko, że... przyszyjemy Ci do oczu czarne guziki.

Koralina przeprowadza się wraz z rodzicami do wielkiego, starego domu. Zapracowani dorośli nie poświęcają jej wiele uwagi, więc dziewczynka z nudów postanawia "badać" okolicę, przy okazji poznając ekscentrycznych sąsiadów — dawne aktorki, pannę Forcible i Spink, oraz szalonego starca, który tresuje mysi cyrk. W swojej części domu Koralina znajduje też tajemnicze drzwi. Niepokojące sny o śpiewających szczurach ("Jest nas tu wiele, jesteśmy mali. Byliśmy tu przed waszym wzlotem..."), kamień z dziurką, mgła otaczająca cały dom. Wkrótce nasza bohaterka przekroczy pewną granicę i znajdzie się w świecie jak z lustrzanego odbicia; z pozoru ciekawszym, a jednak bardzo niebezpiecznym.

To niesamowite, jaką magię w swoich opowieściach tworzy Neil Gaiman. Czaruje prostymi chwytami i w tę — z początku zwyczajną historię wprowadza atmosferę horrorowej grozy. Drugi świat, do którego trafia Koralina, niczym Alicja z Krainy Czarów, to upiorna parodia rzeczywistości. Już te guziki zawsze mroziły mi krew w żyłach, jak również motyw z "drugą" matką i "drugim" ojcem, krainą stworzoną w jednym, niecnym celu... Mimo całego uroku, warto zaznaczyć, że Koralina to opowiastka fantasy raczej dla młodszego pokolenia. Dla dorosłego odbiorcy może okazać się trochę niewystarczająca. Przynajmniej ja chętnie pozostałabym dłużej w tym wykrzywionym świecie, słuchając mrocznych pieśni szczurów i gubiąc się w zakamarkach starego domostwa.

***
Gaiman Neil, Koralina, tłum. Paulina Braiter, Wydawnictwo MAG, Warszawa 2017, s. 112.

08:10 No komentarze

07:58 No komentarze

„Wreszcie nadszedł czas, żeby zadać sobie dwa pytania,
od których do teraz udawało mu się bardzo skutecznie uciekać.
Pierwsze brzmiało: co zrobić z ciałem w wannie?
Drugie, znacznie trudniejsze —
co zrobić z tymi trzema ciągle żywymi dupkami?”

Warszawa. Prestiżowe Osiedle Zielone Marzenie, gdzie pozorna atmosfera sterylnego bezpieczeństwa usypia czujność. Okna wychodzące na okna. Błyszczące oczy kamer. W cieniu pomiędzy blokami błysk ostrza narusza tę doskonale kontrolowaną przestrzeń. W kałuży krwi znika ciało Zuzanny. Może w tępym powietrzu zawisło ukraińskie przekleństwo sprzątaczki Switłany, a może przerażenie kazało jej zbiec w milczeniu z miejsca zdarzenia. Wie, że nie ma powodów do obaw — ochrona na tych wszystkich cudownych osiedlach działa podobnie, a w mieszkaniach śpi twardym snem kilkudziesięciu lokatorów. I każdy ma coś do ukrycia.

Bywa, że zabójstwo jest pretekstem do opowiedzenia jakiejś innej, często pokątnej historii. W powieści Wojciecha Chmielarza jest takich kilka, choć nie każda została do końca sprecyzowana. Mamy trochę niedopowiedzeń, tajemniczych telefonów typu: „zaraz ktoś do pani przyjedzie i się tym zajmie”, przy czym nie wiadomo kto i czym ma się zająć. Gangstera, który w zasadzie nie robi nic poza nasyłaniem ludzi. Kontrowersyjne materiały zdobyte przez zamordowaną Zuzę — wielka zagadka całej fabuły i główna przyczyna zdarzeń, to kolejne znaki zapytania. Chmielarz tworzy plejadę bohaterów uwikłanych w poważne afery (narkotyki, seks, polityka, mafia), skorych do machlojek, czy zwyczajnie „srających w gacie”. Jednak ci groźni nie są wystarczająco groźni — bardziej bawią niż straszą, a komisarz Jakub Mortka, którego poznałam już w Podpalaczu, nadal wydaje się być pozbawiony konturów, niekompletny i nijaki, chociaż… sympatyczny.

Po pierwsze — nie porównywać. Chmielarz sam nie sili się na żadne naśladownictwo, nie próbuje ścigać skandynawskich kolegów po fachu. Tworzy prawdziwie polski, osiedlowy (i do tego sensacyjny) kryminał. Nie mierzy w górnolotność. Wszystko ma być i jest zbliżone stylistycznie do cytatu, jaki przytoczyłam we wstępie. Po drugie — powieść naprawdę dobrze się czyta, a to znacząco podnosi jej wartość. Pióro Chmielarza cechuje logika i namysł, a także całkiem poprawna płynność. Mimo panującego w środku chaosu, można czerpać prostą przyjemność z czytania, a te nie do końca rozwiązane sprawy nie zaburzają ogólnego odbioru.

***
Chmielarz Wojciech, Osiedle marzeń, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2016, s. 368.

Książkę przeczytałam w ramach wyzwania Ciąg dalszy nastąpi 2.

12:05 No komentarze

07:06 No komentarze

08:43 No komentarze

07:05 No komentarze

"Mój drogi Henry, jeżeli zostaniesz u nas,
nie będziesz sunął boczkiem z dnia na dzień
do ostatniej swojej ściany.
Ściana znajdzie cię sama, bez twojej pomocy,
więc każdy przeżyty dzień będzie ci się wydawał
jakimś zwycięstwem."

Nawet nie wiem, jak wejść w całą tę opowieść. Mogłabym zacząć, jak Greene: "Ciotkę Augustę po raz pierwszy od półwiecza z górą zobaczyłem na pogrzebie mojej matki" i to byłoby to. Tak zaczynają się czasem najlepsze opowieści, a przynajmniej historie takie, jak ta. Niezwykła kombinacja cudownej angielskiej staroświeckości i dobrego kryminału, łącząca w sobie nutę przygody oraz powiew egzotyki. Do tego ten nienaganny styl, który tak urzekł mnie u Greene'a już w Pożycz nam męża, Poopy. Ciekawe, że Podróże z moją ciotką uznawane są za najzabawniejszą powieść w dorobku Grahama Greene'a. Jeśli już mowa o humorze, w tym przypadku wydaje się on gorzki. To raczej na wpół pogodna, na wpół wyważona proza, skrywająca w sobie głęboki sentymentalizm i dramatyzm. Jednak wszystko tutaj, zapijane kseresem, zakąszane wybornymi kolacjami w St. James i Albany oraz podsycane atmosferą podróży, tworzy coś niezwykle kojącego i pokrzepiającego.

Henry Pulling, emerytowany dyrektor banku i kawaler wiodący spokojne, stateczne życie wypełnione głównie hodowlą dalii, udaje się na pogrzeb własnej matki, które to wydarzenie traktuje poniekąd jako pewne urozmaicenie czasu. To tam spotyka niewidzianą od lat ciotkę Augustę — kobietę o dość oryginalnym usposobieniu, szczególnie jak na starszą panią. Pomimo delikatnych sprzeciwów (zachwiałoby to bowiem jego poukładanym, nudnym życiem), Henry godzi się na spontaniczne odwiedziny u ciotki, a wkrótce również na wspólną niedaleką podróż. Wszystko to jest jedynie zapowiedzią nieoczekiwanej przygody, na którą z pewnymi oporami, ale i z dużą ekscytacją porywa się nasz (z pozoru) prostolinijny bohater. Ciotka Augusta wprowadza go w egzotyczny świat pełen wspomnień ze swojej młodości, tęsknoty za dawnymi kochankami, ale również podejrzanych interesów. Plejada barwnych postaci — Wordsworth, pan Visconti, dziewczyna o imieniu Tooley. A gdzieś tam panna Keene, z którą Henry mógłby dzielić życie, gdyby tylko... chciało mu się cokolwiek zmieniać.

A jednak ze spokojnej angielskiej mieściny przenosimy się do wagonu Orient Ekspresu, cmentarza we francuskim Boulogne, aż w końcu na statek płynący do Paragwaju. Czy Henry rzeczywiście uległ niezwykłej przemianie pod wpływem charyzmatycznej ciotki Augusty, czy może od zawsze nosił w sobie pragnienie innego życia — tego się nie dowiemy. Pewnym jest, że Graham Greene za sprawą swoich bohaterów daje czytelnikowi nadzieję, że na nic nigdy nie jest za późno — ani na dalekie podróże, ani na zmianę swojego życia, niezależnie od wieku. Do tego to taka wyśmienita proza.

***
Greene Graham, Podróże z moją ciotką, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 1993 (pierwsze wydanie 1969), s. 326.

12:46 No komentarze

"Drzwiami powinno się gdzieś wchodzić,
a schodami gdzieś dojść."

W dzieciństwie nie byłam wielką fanką Muminków, chociaż przekonanie się do nich w dorosłym wieku nie było szczególnym wyzwaniem. Cały ten klimat, Buka, Włóczykij, kultowe cytaty. Aktualnie muminkowy fenomen w jakimś tam stopniu do mnie przemawia, dlatego co roku lubię podczytywać sobie Dolinę Muminków w listopadzie i cenię pióro Tove Jansson. Jednak, gdybym chciała poszukać głębiej i dogrzebać się do swojej przeszłej antypatii w stosunku do naszych fińskich bohaterów oraz ich przygód, to pewnie ponownie przeczytałabym Lato Muminków.

Fabuła Lata jest dość tragiczna. Dolinę Muminków nawiedza ogromna powódź. Cały świat dookoła dryfuje — również muminkowy dom powoli napełnia się wodą i wszyscy jego obecni oraz przygodni mieszkańcy muszą znaleźć sobie inne miejsce do życia. Szczęśliwym trafem okazja pojawia się dość szybko, a bohaterowie dzielnie znoszą trudy nowej sytuacji. Co ciekawe, wszystko wskazuje na to, że zamieszkali... w teatrze.

Lato, które wydawałoby się wymarzoną porą roku — zwłaszcza w Dolinie Muminków, wita nas wybuchem wulkanu i wielką powodzią. To oczywiście nic. Nie od dziś wiadomo, że w muminkowym świecie dzieją się takie osobliwe, przerażające zjawiska, co również nadaje mu charakteru, odchodząc od klasyfikowania Muminków jako łagodnej bajeczki na dobranoc. Jednak motyw teatru kompletnie nie pasuje mi do tego całego lata. Pełno tu poczucia niepewności, przejściowości, odrealnienia. Ale oczywiście również humoru, ciepła i mądrych postaw. To, że Lato Muminków nie spodobało mi się tak, jak inne części, jest pewnie moją fanaberią, bo niczego mu nie brakuje. Ot, miałam inne oczekiwania i irytowały mnie trochę te teatralne zabawy. Chyba pozostaje mi wrócić do Muminków w listopadzie.

***
Jansson Tove, Lato Muminków, tłum. Irena Szuch-Wyszomirska, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa 1998, s. 144.

Książkę przeczytałam w ramach Wyzwania czytelniczego 2019
(kategoria: książka fińskiego autora)

15:45 No komentarze