Przestrzenie tekstu

"Nie martw się, o Piękny,
Nadejdzie bowiem czas,
Gdy ród ludzki zapłacze,
Po wtóre widząc nas."

Czasem myślę, że prawdziwy urok opowiadań (którego to uroku długi czas nie dostrzegałam) tkwi w możliwości ułatwionego powrotu. Ewentualność przeczytania po raz drugi niedługich tekstów jest o wiele większa, niż ma to miejsce w przypadku pokaźnej powieści. Można zupełnie bez zobowiązań, zaledwie zerkając do środka, przeżyć coś raz jeszcze, albo dać szansę czemuś, wobec czego wcześniej byliśmy niechętni. I ja w ten sposób na nowo odkryłam Chorały z pogranicza czasu Dominika Łuszczyńskiego, zbiór opowiadań na pograniczu gotyckiego horroru i weird fiction. To było jak olśnienie. Pamiętam, że początkowo nie przypadła mi do gustu starodawna maniera, którą autor celowo ubogacił swoje narracje, a emfatyczna, filozoficzna otoczka trochę gryzła w oczy. Wystarczyło jednak trafić na odpowiedni moment (odpowiedni wieczór, porę roku, czas — nieistotne) i cały kunszt, cała konsystencja treści nagle nabrała barw i mocy. Styl okazał się doskonale dobrany do treści, pomysły żywe — i te krótkie momenty jawnej grozy, zupełnie niespodziewane i zaskakujące! To rasowe horrory pozbawione taniego efekciarstwa, horrory wymagające, które nie żerują na naiwności (czy raczej wygodnictwie) współczesnego czytelnika. Prowokują do myślenia, czarują rozbudowanym klimatem, by na końcu postawić tajemniczy znak zapytania. Ciemność, głuchotę, echo śpiewu maszkar. Niewyraźne odbicie w lustrze.

Każde z opowiadań wydaje się być szczególnie przemyślane i choć z początku wydawało mi się, że autor będzie pisał na jedną modłę, to bardzo szybko okazuje się, jak odmienne są nie tylko fabuły, ale i style wszystkich tekstów. Jak bardzo różni się trudna w odbiorze Niemoc, czy tytułowe Chorały z pogranicza czasu (których intensywne opisy mogą nieco zniechęcić czytelnika) od całkiem prosto (ale jaki to dojrzały, godny XIX-wiecznych klasyków styl!) poprowadzonego Mariażu. Jednak pomimo tej ciekawej różnorodności, całość jest bardzo spójna. W każdej historii, poza solidnym budowanej atmosfery, kryje się jakiś mroczny punkt, którego nie wolno przegapić. To często on zmienia obraz sytuacji. Warto na niego poczekać na przykład w Niemocy (która pierwotnie była dla mnie męczarnią). Z kolei niektóre z opowiadań czarują już od pierwszego zdania. Doskonała Apoteoza ohydztwa, Mariaż, czy Portale.

Czytając debiutanckie teksty Dominika Łuszczyńskiego, miałam wrażenie, że wpadłam w sam środek klasycznej literatury grozy, z tym, że nie jest to jawne naśladownictwo pióra dawnych mistrzów, a unikat, zupełnie nowa jakość, rzadko spotykana we współczesnej literaturze. Pisarstwo, do którego trzeba przysiąść, albo wrócić (jak w moim przypadku), żeby zaczerpnąć z niego jak najwięcej. I dostrzec więcej. A także przyjrzeć się interesującym ilustracjom samego autora! Dwa mankamenty Chorałów z pogranicza czasu to brak dobrej korekty (za co według mnie winę ponosi wydawnictwo) oraz... wyczerpany nakład. Dlatego szczęście ma ten, komu udało się trafić na Chorały. Ciekawostką jest, że niebawem pojawić ma się seria opowieści z dreszczykiem dla dzieci autorstwa Łuszczyńskiego. Autor ukończył również pracę nad powieścią gotycką z elementami retro science-fiction, o czym pisze na swoim autorskim fanpage'u.

***
Łuszczyński Dominik, Chorały z pogranicza czasu, Wydawnictwo Phantom Books Horror, Szczecinek 2018, s. 147.

10:03 No komentarze

08:00 No komentarze

08:10 No komentarze

"Przypominała nieco matkę Koraliny, tyle że...

Tyle że skórę miała białą jak papier.

Tyle że była wyższa i chudsza (...)

Zamiast oczu miała wielkie czarne guziki."

Rozgość się i zostań z nami, Koralino. W drugiej części domu, za zamurowanymi drzwiami, gdzie wszystko jest takie podobne, a jakże odmienne od rzeczywistości. Po tej stronie Twoi "drudzy" rodzice mają dla Ciebie więcej czasu, jedzenie smakuje jak nigdy dotąd, a zabawki żyją! Wystarczy tylko, że... przyszyjemy Ci do oczu czarne guziki.

Koralina przeprowadza się wraz z rodzicami do wielkiego, starego domu. Zapracowani dorośli nie poświęcają jej wiele uwagi, więc dziewczynka z nudów postanawia "badać" okolicę, przy okazji poznając ekscentrycznych sąsiadów — dawne aktorki, pannę Forcible i Spink, oraz szalonego starca, który tresuje mysi cyrk. W swojej części domu Koralina znajduje też tajemnicze drzwi. Niepokojące sny o śpiewających szczurach ("Jest nas tu wiele, jesteśmy mali. Byliśmy tu przed waszym wzlotem..."), kamień z dziurką, mgła otaczająca cały dom. Wkrótce nasza bohaterka przekroczy pewną granicę i znajdzie się w świecie jak z lustrzanego odbicia; z pozoru ciekawszym, a jednak bardzo niebezpiecznym.

To niesamowite, jaką magię w swoich opowieściach tworzy Neil Gaiman. Czaruje prostymi chwytami i w tę — z początku zwyczajną historię wprowadza atmosferę horrorowej grozy. Drugi świat, do którego trafia Koralina, niczym Alicja z Krainy Czarów, to upiorna parodia rzeczywistości. Już te guziki zawsze mroziły mi krew w żyłach, jak również motyw z "drugą" matką i "drugim" ojcem, krainą stworzoną w jednym, niecnym celu... Mimo całego uroku, warto zaznaczyć, że Koralina to opowiastka fantasy raczej dla młodszego pokolenia. Dla dorosłego odbiorcy może okazać się trochę niewystarczająca. Przynajmniej ja chętnie pozostałabym dłużej w tym wykrzywionym świecie, słuchając mrocznych pieśni szczurów i gubiąc się w zakamarkach starego domostwa.

***
Gaiman Neil, Koralina, tłum. Paulina Braiter, Wydawnictwo MAG, Warszawa 2017, s. 112.

08:10 No komentarze

07:58 No komentarze

„Wreszcie nadszedł czas, żeby zadać sobie dwa pytania,
od których do teraz udawało mu się bardzo skutecznie uciekać.
Pierwsze brzmiało: co zrobić z ciałem w wannie?
Drugie, znacznie trudniejsze —
co zrobić z tymi trzema ciągle żywymi dupkami?”

Warszawa. Prestiżowe Osiedle Zielone Marzenie, gdzie pozorna atmosfera sterylnego bezpieczeństwa usypia czujność. Okna wychodzące na okna. Błyszczące oczy kamer. W cieniu pomiędzy blokami błysk ostrza narusza tę doskonale kontrolowaną przestrzeń. W kałuży krwi znika ciało Zuzanny. Może w tępym powietrzu zawisło ukraińskie przekleństwo sprzątaczki Switłany, a może przerażenie kazało jej zbiec w milczeniu z miejsca zdarzenia. Wie, że nie ma powodów do obaw — ochrona na tych wszystkich cudownych osiedlach działa podobnie, a w mieszkaniach śpi twardym snem kilkudziesięciu lokatorów. I każdy ma coś do ukrycia.

Bywa, że zabójstwo jest pretekstem do opowiedzenia jakiejś innej, często pokątnej historii. W powieści Wojciecha Chmielarza jest takich kilka, choć nie każda została do końca sprecyzowana. Mamy trochę niedopowiedzeń, tajemniczych telefonów typu: „zaraz ktoś do pani przyjedzie i się tym zajmie”, przy czym nie wiadomo kto i czym ma się zająć. Gangstera, który w zasadzie nie robi nic poza nasyłaniem ludzi. Kontrowersyjne materiały zdobyte przez zamordowaną Zuzę — wielka zagadka całej fabuły i główna przyczyna zdarzeń, to kolejne znaki zapytania. Chmielarz tworzy plejadę bohaterów uwikłanych w poważne afery (narkotyki, seks, polityka, mafia), skorych do machlojek, czy zwyczajnie „srających w gacie”. Jednak ci groźni nie są wystarczająco groźni — bardziej bawią niż straszą, a komisarz Jakub Mortka, którego poznałam już w Podpalaczu, nadal wydaje się być pozbawiony konturów, niekompletny i nijaki, chociaż… sympatyczny.

Po pierwsze — nie porównywać. Chmielarz sam nie sili się na żadne naśladownictwo, nie próbuje ścigać skandynawskich kolegów po fachu. Tworzy prawdziwie polski, osiedlowy (i do tego sensacyjny) kryminał. Nie mierzy w górnolotność. Wszystko ma być i jest zbliżone stylistycznie do cytatu, jaki przytoczyłam we wstępie. Po drugie — powieść naprawdę dobrze się czyta, a to znacząco podnosi jej wartość. Pióro Chmielarza cechuje logika i namysł, a także całkiem poprawna płynność. Mimo panującego w środku chaosu, można czerpać prostą przyjemność z czytania, a te nie do końca rozwiązane sprawy nie zaburzają ogólnego odbioru.

***
Chmielarz Wojciech, Osiedle marzeń, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2016, s. 368.

Książkę przeczytałam w ramach wyzwania Ciąg dalszy nastąpi 2.

12:05 No komentarze