Ponad pół godziny szukałam odpowiedniego cytatu. Na wstęp, na wyjaśnienie tego, co czułam, gdy za każdym razem otwierałam Ekspedycję. Jakąś esencjonalną myśl przewodnią, coś, co zapewni kierunek tekstowi, w co płynnie wskoczę, żeby zachować rytm, jaki nadała swojej historii Bea Uusma. Już wtedy dobrze wiedziałam, że niczego takiego nie znajdę. Musiałabym przepisać połowę książki.

"Muszę zrozumieć, co dzieje się z człowiekiem, który znajduje się na środku dryfującego lodu i nie może się stamtąd wydostać. Muszę przeniknąć pod lód, pod szreń". I zrobiła to. Naprawdę. Wyruszyła śladami pewnej polarnej ekspedycji, która nie mogła się powieść. Poświęciła temu kawał swojego życia. Skończyła studia medyczne również po to, żeby być bliżej rozwiązania. Badała ludzkie kości i listy. Badała barwy lodu. Szukała wyspy, na którą praktycznie nie można dotrzeć, bo ciągle otacza ją dryfująca kra. Wypatrywała jej z oddali, wkładając na siebie kolejną warstwę swetrów, bo nienawidzi zimna. Jak jedna dawna arktyczna wyprawa mogła stać się taką piękną obsesją?

Mieli ze sobą kilka tomów encyklopedii, różowy jedwabny szal, szampana i krawaty. Nie byli polarnikami, jednak to oni w 1897 roku wyruszyli balonem w kierunku bieguna północnego. Salomon August Andrée, Knut Frænkel i Nils Strindberg. Spakowali wystarczającą ilość jedzenia, broni i ciepłych ubrań. Robili zapiski. Nils pisał listy do swojej ukochanej Anny. Kiedy ich balon awaryjnie ląduje na lodzie, nie mają pojęcia, gdzie są, chociaż zdają sobie sprawę, że nie pokonali nawet połowy planowanej trasy. Muszą ruszyć, żeby przeżyć. Wloką za sobą ciężkie sanie, wkrótce zabiją pierwszego niedźwiedzia i usmażą naleśniki z foczej krwi. Będą zbierać próbki lodu, mierzyć grudki gliny, "trzymać się szczegółów na pierwszy rzut oka bezsensownych. Niezwykle dokładne badania. Naprawdę, a jednak na niby". Będą leczyć się opium. Aż w końcu dotrą na Wyspę Białą. A tam zaginie po nich ślad. 

Gdy otworzysz Ekspedycję. Historię mojej miłości (miłości Autorki i mojej teraz już też), zasypią Cię stare ciemne fotografie ("Nils kieruje aparat na północ"), szkice szkieletów, plany obozowiska, zapiski temperatur i kierunku wiatru. Bea Uusma dotarła do wszystkiego, co wiązało się z tajemniczą wyprawą, i niczym z fragmentów rozkruszonego lodu stworzyła pełną opowieść-giganta. Opowieść życia. Zachwycam się nią jak głupia. I samym wydaniem też.

***  
Uusma Bea, Ekspedycja. Historia mojej miłości, tłum. Małgorzata Stefaniuk, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2017, s. 320.

(kategoria: książka o dalekiej podróży)

Jeszcze wczoraj w podsumowaniu roku 2019 pisałam, że w tym nie planuję brać udziału w żadnym czytelniczym wyzwaniu, a tu proszę... Tworzę własne! Przyznam, że zainspirowało mnie do tego zeszłoroczne wyzwanie u Beaty z Miros de carti. Bardzo spodobała mi się jego forma, a fakt, że udało mi się zrealizować je niemal w całości (poza puntem nr 6), motywuje mnie do sprawdzenia swoich sił ponownie. Hasła będą oczywiście inne, zresztą sama Beata pisała, że przy tworzeniu własnego wyzwania posiłkowała się różnymi listami książek do przeczytania. Ja zrobię podobnie. Będą to propozycje literackich zadań, którym sama chcę sprostać, a które próbuję zrealizować już od dość dawna (zwykle bezskutecznie).
  

KRÓTKO O ZASADACH

Wyzwanie ma charakter otwarty. To oznacza, że możecie do mnie dołączyć w każdym momencie w roku. Jeśli będzie kilku chętnych, postaram się co miesiąc podsumowywać nasze osiągnięcia, a na pewno zrobię większe podsumowanie na koniec roku 2020. Teraz krótko o zasadach uczestnictwa:

1. Pamiętaj, że mimo iż wyzwanie nie jest szczególnie wybitne, jestem jego autorką :) Dlatego możesz do woli korzystać z wyzwania, ale podawaj jego źródło.

2. Udostępnij u siebie na blogu/profilu instagramowym/Facebooku plan wyzwania, jego (co prawda mało wymyślny) baner lub zwykłą notkę informacyjną o wyzwaniu, oraz podlinkuj je oczywiście do tej strony.

3. W komentarzu do tego wpisu podaj swoje dane (imię/pseudonim, pełny adres bloga, czy strony, na której będą ukazywały się recenzje przeczytanych książek).

4. O realizacji poszczególnych wyznaniowych zadań możesz informować mnie w komentarzach pod tym wpisem (najlepiej robić "drzewka" ze swoich komentarzy) lub pod każdym dowolnym na stronie Przestrzeni tekstu.

5. Jednej najbardziej aktywnej osobie, która przejdzie całe wyzwanie, w ramach wdzięczności za to, że mi towarzyszyła, sprezentuję na koniec roku jakiś książkowy drobiazg.

Jeśli ktoś z Was ma chrapkę choćby na niektóre z haseł, to i tak zapraszam do wspólnej zabawy. Wasze uczestnictwo będzie dla mnie dodatkową motywacją.

To będzie błyskawiczne podsumowanie, bo i taki był dla mnie ten rok. Dziwnie krótki. Zwarty. Minął szybko, jak wariat. To przede wszystkim pełny rok na nowej domenie, z czego jestem zadowolona, choć wiem, że wraz z odejściem z blogspota zniknęło stąd sporo osób. Ba, tych, którzy dawali mi znać, że jeszcze mnie czytają, mogę policzyć na palcach jednej ręki (dzięki, Kochani, za każde słowo). To nic :) Wszystko się zmienia. Cieszę się z samego blogowania i cichej obecności każdego z Was.

Nie przeczytałam tylu książek, ile miałam w planach, ale pod kątem ilości recenzji i wyboru lektur czuję się usatysfakcjonowana. To był trudny rok, a udało mi się pojawiać tutaj w miarę regularnie. I ani razu nie wspominałam o zamknięciu Przestrzeni, co również jest małym sukcesem. Jaki był 2019 rok prywatnie? Inny niż wszystkie dotąd, choćby z tego względu, że zostałam mamą. Ogromny przełom. Wielkie szczęście. Czas i siły na czytanie magicznie się skurczyły :)

Wracając do książek...

Najlepsza proza, na jaką trafiłam w 2019 roku, to Podróże z moją ciotką Grahama Greene'a oraz Zawsze mieszkałyśmy w zamku Shirley Jackson. 

Najlepszy reportaż: Zdrowaś mario. Reportaże o medycznej marihuanie Aleksandry Pezdy.

Najładniejszy picturebook (po długim namyśle, bo ten rok niestety nie obfitował w wyjątkowe picturebooki): Księżyc Patricii Hegarty, ilustrowany przez Brittę Teckentrup.

Rewelacyjny thriller to zdecydowanie Blizna Sharon Bolton.

Najlepsze horrory to przeczytany po raz kolejny Cmętarz zwieżąt Stephena Kinga oraz odkrycie z elementami weird fiction: Chorały z pogranicza czasu Dominika Łuszczyńskiego.  

Rozczarowań mam kilka. Przede wszystkim Trafikant, którego recenzji tu nie zamieszczałam. Gdzie podział się ten niesamowity Robert Seethaler z Całego życia? Poza tym zawiodłam się na Świadku Roberta Rienta, jak i na picturebooku autorstwa mojego ukochanego duetu Dziubak & Wechterowicz. Na zawsze przyjaciele, mimo pięknej oprawy graficznej, nie skradł tym razem mojego serca.

Przeczytałam w sumie 38 książek. To o 8 więcej niż w zeszłym roku, ale podkreślam, że wiele z nich to krótkie picturebooki. Poza tym udało mi się ukończyć czytelnicze wyzwanie Beaty (zabrakło mi tylko hasła nr 6). Nawet jeśli Autorka przestała robić podsumowania, to jestem zadowolona, że mogłam się sprawdzić. Chyba po raz pierwszy wciągnęło mnie jakieś wyzwanie ;) No, może poza moją dawną Klasyką Horroru... A skoro już przy niej jesteśmy, zerknijcie do Pyzy, bo przyszykowała coś niesamowitego związanego z literacką grozą!

Nie wiem, czy w tym roku zdecyduję się na jakieś konkretne wyzwanie. Moje postępy czytelnicze ponownie oddaję "w ręce" Goodreads i wybieram opcję 60 książek na rok. Możecie mnie sprawdzać ;) Zapraszam do obserwowania Przestrzeni również na Instagramie, Lubimy czytać, czy Facebooku.

A na ten nowy, 2020 rok życzę wszystkim przestrzeniowym Czytelnikom, Sympatykom i Gościom zdrowia, życiowej pomyślności i szczęścia do książek. Tyle i aż tyle. Wszystkiego dobrego!

"Rodzina z krwi. To określenie przyprawiało mnie o ciarki, ale oni wszyscy właśnie tak wyglądali, zgromadzeni wokół tamtego stołu. Jak rodzina". Jednak, czy nie tego potrzebowała teraz Laura? Rodziny? Tragiczna śmierć męża, konieczność zamknięcia własnej kwiaciarni i perspektywa utraty dachu nad głową. Do tego rodzina, która nie pierwszy raz się od niej odwraca. Dlatego propozycja zamieszkania wraz z 17-letnią córką Tilly na ekologicznej farmie zdaje się być dla niej wybawieniem. Garstka osób, które tam żyją i pracują, przypomina szczęśliwą, niemal samowystarczalną wspólnotę. Odciętą od świata i jego licznych pokus. Na Laurze, jak i na jej córce, największe wrażenie robi jednak ich gospodarz Alex. To on zobowiązuje się zapewnić im spokój i bezpieczeństwo, dopóki nie staną na nogi. Wkrótce okazuje się, że miejsce, które miało być ich azylem, staje się śmiertelną pułapką.

Muszę przyznać, że Rodzina trochę mnie zaskoczyła. Spodziewałam się większego skupienia na motywie sekty, jakichś przerażających rytuałów, typowego zamknięcia, prania mózgu. Pewne elementy zostały zachowane, jednak w Rodzinie nie do końca o to chodziło. Podobał mi się nacisk na psychologiczną stronę postaci, na tajemnice, jakie skrywały, ukazanie relacji miedzy różnymi członkami rodziny, a także na ewoluowanie postaw i zmianę postrzegania. Jako thriller psychologiczny Rodzina wypada całkiem nieźle, choć nie do końca przekonały mnie niektóre, nawet najbardziej sensowne rozwiązania. Wyszło trochę naiwnie, ale podobało mi się to, że autorka usiłowała wywołać w czytelniku dużo więcej emocji niż tylko strach, czy napięcie. "Ubrania, rzeczy, wszystko można było tak łatwo zastąpić. To ludzi trzeba się mocno trzymać i nigdy nie puszczać".

***
Jensen Louise, Rodzina, tłum. Ewa Kleszcz, Wydawnictwo Burda, Warszawa 2019, s. 432.

O wielkiej przyjaźni i o stracie. O tym, jak trudno poradzić sobie z rozłąką. O znikaniu. Ciemności. O pamięci, która ostatecznie daje pocieszenie. Przepiękna wizualnie, trudna treściowo (trudna, bo gryząca i bolesna). Książka wybitnej ilustratorki Sandry Dieckmann może zachwycić niejednego dorosłego, choć jej przekaz mierzy raczej w dziecięce postrzeganie straty. Ma pomóc w zrozumieniu pustki, spróbować wypełnić ją dobrymi wspomnieniami. Tak oto Lisiczka i Wilk spędzają ze sobą szczęśliwe chwile nad górskim jeziorem, kiedy to pewnego dnia Wilk znika. Lisiczka kompletnie nie umie poradzić sobie z jego odejściem. Co ciekawe, autorka nie wyjaśnia, gdzie podział się Wilk, choć łatwo domyślić się tego po słowach: "Jutro ja będę świecącą gwiazdą". Sama treść książki, odrobinę poetycka, mimo całej swojej głębi, nie równa się zjawiskowym ilustracjom. Przynajmniej ja nie mogę się napatrzeć!

***
Dieckmann Sandra, Wróć mój wilku, wróć!, tłum. Małgorzata Cebo-Foniok, Wydawnictwo Amber, Warszawa 2019, s. 40.

Zilustrowana przez Patricka Bensona, autorstwa Martina Waddella, urocza, bardzo leśna opowieść o sówkach, które pewnej nocy obudziły się i zdały sobie sprawę, że zostały same w dziupli. Mama Sowa musiała gdzieś odlecieć i żadna z trzech sówek nie miała pojęcia, co się mogło stać. Może poleciała polować? Ale żeby tak nic nie powiedzieć? Sówki wyszły z dziupli i czekały na mamę z szeroko otwartymi oczami. Jak się łatwo domyślić, finał tej historii jest bardzo prosty i bardzo szczęśliwy.

O dziecięcej tęsknocie, miłości, wyczekiwaniu. Rzeczach oczywistych, choć nie zawsze łatwych do wyrażenia. Moc tej historii tkwi nie tylko w nieskomplikowanej treści, ale i w żywych, naturalnych ilustracjach, które przepełniają kartki nocnym niepokojem, ciemnością, puchem sowich piór, błyskiem ptasich oczu. Niepozorny, przepiękny picturebook, który aż się prosi, żeby mieć go na półce.

***
Waddell Martin, Małe sówki, il. Patrick Benson, tłum. Zofia Raczek, Wydawnictwo Mamania, Warszawa 2019, s. 32.

To żadne déjà vu. Niedawno zorientowałam się, że choć ciągle wspominam o uroczej serii Sama McBratney'a, to wciąż nie zrecenzowałam podstawowego tytułu Nawet nie wiesz, jak bardzo cię kocham. Na moim starym blogu już dawno pojawiły się część jesienna i zimowa, dlatego nadeszła pora na kolejną historię o dwóch Brązowych Zającach — Zającu Małym i Zającu Dużym. Prostą, ale bardzo wzruszającą.

Tym razem Mały Brązowy Zając postanowił pokazać Dużemu, jak bardzo go kocha. Rozłożył szeroko łapki i krzyknął: "Oooo tak". Prostując się i skacząc, próbował zmierzyć swoją miłość, jednak Duży Brązowy Zając zawsze skakał ciut dalej i wyciągał się ciut wyżej. "To dopiero jest wysoko!", myślał z podziwem Mały Zając. To pocieszne zajęcze "licytowanie się" pokazuje w jak łatwy sposób można okazać komuś uczucia. Niejednokrotnie w książkach McBratney'a zachwycają mnie nie tylko piękny i mądry przekaz, urzekające ilustracje, ale również ciepło i swojego rodzaju przytulność. Cóż poradzę? Uwielbiam te dwa sympatyczne Zające!

***
McBratney Sam, Nawet nie wiesz, jak bardzo cię kocham, il. Anita Jeram, tłum. Jarosław Mikołajewski, Wydawnictwo Egmont, Warszawa 2017, s. 32.

Przepiękna nocna opowieść. Mroczna, nastrojowa, niezwykle żywa od poruszeń zwierząt. Tajemnicza i zachwycająca. Można w nią włożyć ciekawe dziecięce paluszki. Można przypatrywać się płochliwym czarnym oczkom wpatrzonym w jeden jasny punkt na niebie. Księżyc, bo to wszystko o nim. Zmierzyć jego wielkość na tle nocnego nieba w różnych zakątkach świata. Czasem jest cienki jak nieśmiały uśmiech, gruby jak rogal. Czasem świeci ogromny, jak słońce, a czasem wcale go nie widać. Pod nim chowają się papugi i zające. Tulą do siebie pingwiny. W jego rytmie tańczą ciemne fale mórz.

Niezwykle bogaty ilustracyjnie, dość ubogi treściowo, ale niesamowity Księżyc, to dzieło niemieckiej ilustratorki Britty Teckentrup oraz autorki Patricii Hegarty. Rymowany tekst powinien spodobać się dzieciom, ilustracje zdecydowanie ujmą niejednego dorosłego! Niepokojąca atmosfera nocy, wędrówka księżyca po kuli ziemskiej, nocne zwyczaje zwierząt. Niezwykły efekt robi też "wycięty" księżyc, a cały picturebook ma w sobie coś, co sprawia, że chciałoby się go oglądać nieustannie. 

***
Hegarty Patricia, Księżyc, il. Britta Teckentrup, tłum. Agata Byra, Grupa Wydawnicza Foksal (Wyd. Wilga), Warszawa 2019, s. 32.

Czasem myślę, że prawdziwy urok opowiadań (którego to uroku długi czas nie dostrzegałam) tkwi w możliwości ułatwionego powrotu. Ewentualność przeczytania po raz drugi niedługich tekstów jest o wiele większa, niż ma to miejsce w przypadku pokaźnej powieści. Można zupełnie bez zobowiązań, zaledwie zerkając do środka, przeżyć coś raz jeszcze, albo dać szansę czemuś, wobec czego wcześniej byliśmy niechętni. I ja w ten sposób na nowo odkryłam Chorały z pogranicza czasu Dominika Łuszczyńskiego, zbiór opowiadań na pograniczu gotyckiego horroru i weird fiction. To było jak olśnienie. Pamiętam, że początkowo nie przypadła mi do gustu starodawna maniera, którą autor celowo ubogacił swoje narracje, a emfatyczna, filozoficzna otoczka trochę gryzła w oczy. Wystarczyło jednak trafić na odpowiedni moment (odpowiedni wieczór, porę roku, czas — nieistotne) i cały kunszt, cała konsystencja treści nagle nabrała barw i mocy. Styl okazał się doskonale dobrany do treści, pomysły żywe — i te krótkie momenty jawnej grozy, zupełnie niespodziewane i zaskakujące! To rasowe horrory pozbawione taniego efekciarstwa, horrory wymagające, które nie żerują na naiwności (czy raczej wygodnictwie) współczesnego czytelnika. Prowokują do myślenia, czarują rozbudowanym klimatem, by na końcu postawić tajemniczy znak zapytania. Ciemność, głuchotę, echo śpiewu maszkar. Niewyraźne odbicie w lustrze. 

Każde z opowiadań wydaje się być szczególnie przemyślane i choć z początku wydawało mi się, że autor będzie pisał na jedną modłę, to bardzo szybko okazuje się, jak odmienne są nie tylko fabuły, ale i style wszystkich tekstów. Jak bardzo różni się trudna w odbiorze Niemoc, czy tytułowe Chorały  z pogranicza czasu (których intensywne opisy mogą nieco zniechęcić czytelnika) od całkiem prosto (ale jaki to dojrzały, godny XIX-wiecznych klasyków styl!) poprowadzonego Mariażu. Jednak pomimo tej ciekawej różnorodności, całość jest bardzo spójna. W każdej historii, poza solidnym budowanej atmosfery, kryje się jakiś mroczny punkt, którego nie wolno przegapić. To często on zmienia obraz sytuacji. Warto na niego poczekać na przykład w Niemocy (która pierwotnie była dla mnie męczarnią). Z kolei niektóre z opowiadań czarują już od pierwszego zdania. Doskonała Apoteoza ohydztwa, Mariaż, czy Portale.

Czytając debiutanckie teksty Dominika Łuszczyńskiego, miałam wrażenie, że wpadłam w sam środek klasycznej literatury grozy, z tym, że nie jest to jawne naśladownictwo pióra dawnych mistrzów, a unikat, zupełnie nowa jakość, rzadko spotykana we współczesnej literaturze. Pisarstwo, do którego trzeba przysiąść, albo wrócić (jak w moim przypadku), żeby zaczerpnąć z niego jak najwięcej. I dostrzec więcej. A także przyjrzeć się interesującym ilustracjom samego autora! Dwa mankamenty Chorałów z pogranicza czasu to brak dobrej korekty (za co według mnie winę ponosi wydawnictwo) oraz... wyczerpany nakład. Dlatego szczęście ma ten, komu udało się trafić na Chorały. Ciekawostką jest, że niebawem pojawić ma się seria opowieści z dreszczykiem dla dzieci autorstwa Łuszczyńskiego. Autor ukończył również pracę nad powieścią gotycką z elementami retro science-fiction, o czym pisze na swoim autorskim fanpage'u. 

***
Łuszczyński Dominik, Chorały z pogranicza czasu, Wydawnictwo Phantom Books Horror, Szczecinek 2018, s. 147.

Przepięknie zilustrowany picturebook, nie tylko dla wielbicieli kosmosu i myszy. Armstrong. Niezwykła mysia wyprawa na księżyc autorstwa ilustratora Torbena Kuhlmanna utrzymany jest w dość poważnym stylu, mimo że sam mysi wątek wydaje się zabawny i uroczy. Poza tym, kto by pomyślał, że pierwsze kroki na Księżycu zrobiły małe mysie łapki. "Mały krok dla myszy — wielki krok dla ludzkości".

Nasza mysia bohaterka bardzo fascynuje się Księżycem i — w odróżnieniu od innych myszy, nie uważa, że jest on... Wielkim Serem. Takim twardym, z dziurami, albo białym, jak camembert. Postanawia na własną rękę (łapkę) zbadać tajemnicę Księżyca, porywając się na niebezpieczną przygodę. Prawdziwy lot w kosmos! Muszę przyznać, że przygotowuje się do tego bardzo solidnie.

Tekst i rysunki są ogromnie realistyczne, co tylko podsyca niezwykły retro-klimat całego wydania. Dla małych fascynatów astronautyki cała książka powinna być niesamowitym przeżyciem, tym bardziej, że opiera się na faktach (na końcu znajdziemy krótką historię lotów kosmicznych), a jasną inspiracją do jej powstania była księżycowa podróż Neila Armstronga. Z kolei pod kątem ilustracyjnym jest małym dziełem sztuki, którego nie powstydziłby się posiadać w swojej kolekcji czytelnik dorosły. Dla mnie to również pozycja bardzo wyjątkowa.

***
Kuhlmann Torben, Armstrong. Niezwykła mysia wyprawa na księżyc, tłum. Marta Krzemińska, Wydawnictwo Wilga, Warszawa 2016, s. 128.

A może czasem również... mówią? Drzewo życzeń to historia o tolerancji, przyjaźni, samotności, pamięci i o marzeniach. Jednak jest to opowieść niezwykła, bowiem snuje ją stare drzewo — Dąb, który wiele już widział i wiele przeżył. W jego dziuplach mieszkają oposy i skunksy, wśród liści skrywają się ptaki, a co roku ludzie z całej okolicy zawieszają na jego gałęziach kartki z życzeniami. Pewnego dnia na korze drzewa ktoś wyryje groźbę. Rodziny z dwóch sąsiednich domów będą szybko zatrzaskiwać drzwi, żeby się nie spotkać. Mała dziewczynka przyjdzie nocą, by rozmyślać o swojej samotności. A wkrótce nad głową — koroną ;) — Dębu zawiśnie widmo końca. I wtedy wydarzy się coś zupełnie niezwykłego. Drzewo przemówi.

Przyjemna, choć niełatwa i dość wzruszająca opowieść, która została wydana w ponad 20 krajach! Bardzo ładne, delikatne ilustracje Sary Olszewskiej z wydania Dwóch Sióstr, literacki język, mądra treść. Jest trochę cierpko, nostalgicznie, trochę niewygodnie, ale przekaz, jaki niesie za sobą Drzewo życzeń wydaje się jasny. Autorka wychodzi naprzeciw braku tolerancji, włączając w to (celowo, bądź nie) mały ekologiczny apel. Rozczula zachowanie zwierząt, boli postawa ludzi. I choć książka skierowana jest do dzieci, okazuje się dobrą przypowieścią dla dorosłych. Tylko, czy zachwyca? Mnie nie do końca. Poucza, zmusza do myślenia, a nawet do działania, jednak mi zabrakło w niej czegoś naprawdę wyjątkowego. Może Wam nie zabraknie.

***
Applegate Katherine, Drzewo życzeń, il. Sara Olszewska, tłum. Małgorzata Glasenapp, Wydawnictwo Dwie Siostry, Warszawa 2018, s. 176.

Książkę przeczytałam w ramach Wyzwania czytelniczego 2019