Maum (spisuję bezwstydnie z okładki) to "koreańskie słowo oznaczające wszystko to, co składa się na duchowość człowieka". I właśnie o tym jest ten bardzo metafizyczny, niemal eteryczny picturebook autorstwa koreańskiej autorki Heekyoung Kim i ilustratorki Iwony Chmielewskiej (jednej z moich ulubionych; szczególnie po O tych, którzy się rozwijali, czy Królestwie dziewczynki). O duszy. Mądry, niedosłowny, pełen wolnej przestrzeni, kształtów i dłoni. Niebanalny sposób na metaforyczne objaśnienie niewytłumaczalnego pojęcia. I to niejako w dwóch językach, w zderzeniu dwóch kultur, które to zderzenie widać również w specyficznej manierze ilustracji. To nie pierwszy raz, kiedy Chmielewska zbliża się swoją kreską do estetyki Wschodu.

Czym jest dusza? Na pewno ma ją "małomówna matka", "niemowlę, które właśnie się urodziło" i "ci, którzy nie widzą". Na pewno ma swój kształt i posiada drzwi, które bywają otwarte, albo zamknięte. Może jest jak dom z oknami i pokojami. Miewa swoje humory. "Pewnego dnia ktoś, kogo kochasz, stanie się właścicielem tego domu. Twojego domu duszy". I gdy coś nie wypali, dom się rozpada. 

Piękny, poetycki przekaz poparty przemyślanymi, minimalistycznymi ilustracjami. Z instrukcją na pierwszej stronie, która pozwala otwierać książkę szeroko, poruszać ją i kołysać tak, by ożyły słowa i obrazy. Można też uścisnąć jej dłoń (dużo tam otwartych dłoni). Zapomniałam już, jak głębokie i wyjątkowe są picturebooki, w których swoje palce (i pędzle) macza Iwona Chmielewska.

***
Kim Heekyoung, Maum. Dom duszy, il. Iwona Chmielewska, tłum. Jiwone Lee, Wydawnictwo Warstwy, Wrocław 2016, s. 66.

Podobno czytelnicy Shirley Jackson dzielą się na fanów Nawiedzonego domu na wzgórzu oraz tych z przeciwnego obozu, którzy wybierają Zawsze mieszkałyśmy w zamku. Nie wiem, na ile większa sympatia do jednego, albo drugiego dzieła jest powodowana kolejnością, z jaką zabieramy się za czytanie książek Jackson — u mnie chyba nie miało to znaczenia. Chociaż przyznaję, że zaczęłam od Zawsze mieszkałyśmy w zamku i to ona zdecydowanie bardziej przypadła mi do gustu. Okazała się nietuzinkowa i zupełnie inna niż się spodziewałam. Od Nawiedzonego domu oczekiwałam wiele, ale też miałam wrażenie, że ta historia niczym mnie nie może zaskoczyć. Typowa opowieść o nawiedzonym domu, którą znałam już z doskonałego filmu The Haunting z 1963 roku (a którą dodatkowo spaczył najnowszy netflixowy serial). Tu uratować mógł ją jedynie nastrój i literacki kunszt autorki. 

Zarówno w Nawiedzonym domu, jak i w Zawsze mieszkałyśmy w zamku na prowadzenie wychodzi szczególne zamiłowanie Jackson do psychologicznych portretów kobiet. Do dziwnych, paranoicznych postaci, które przyciągają uwagę nie mniej niż sam element potencjalnej grozy. W Nawiedzonym domu tej grozy jest w istocie więcej, bo to na niej opiera się cała fabuła. Do Domu na Wzgórzu, z którego istnieniem związana jest straszna historia rodzinna, na zaproszenie doktora Montaque, przyjeżdżają Eleanor, Theodora oraz Luke — wybrani do nietypowego eksperymentu mającego sprawdzić, czy w tym mrocznym, opuszczonym domu dochodzi do zjawisk paranormalnych. Z początku na gości czekają wyłącznie niegroźne przeciągi, mylenie drzwi, a także oziębłość pani Dudley zajmującej się domem za dnia. Jednak z czasem dom decyduje się do nich przemówić. Niewyjaśnione odgłosy, napisy na ścianach, krew w garderobie. I zakończenie, które daje do wiwatu tym, którzy wątpili w horrorowość całej opowieści.

Nawiedzony dom na wzgórzu Shirley Jackson to klasyka gotyckiej powieści grozy i nie odmawiam jej charakterystycznych cech oraz niesamowitego klimatu. Poza tym dużo w niej łagodnego wariactwa, ujawniającego się głównie w relacji dwóch młodych kobiet. Dużo infantylnych dialogów, biernego oczekiwania, ale i przemilczanego strachu. Postacie męskie są tu raczej tylko tłem — to kobiety nadają takt i żywo uczestniczą w całej zabawie. Czego zatem zabrakło? Przez większość książki ziało bynajmniej nie grozą, a lekką nudą. Dopiero na koniec atmosfera nieco się zagęściła, by doprowadzić do niezłego meritum. Podsumuję to krótko: brawo za postać Eleanor!

Książkę przeczytałam w ramach Wyzwania czytelniczego 2019 

Długo czekałam. Po Proszę mnie przytulić, po Uśmiechu dla żabki, po W pogoni za życiem (wszystkie tak bardzo piękne i wzruszające!) nareszcie leży przede mną kolejne dzieło duetu Wechterowicz & Dziubak. To jasne, że miałam kosmiczne oczekiwania. Poprzednie ich wspólne picturebooki chwytały za serce, wyciskały łzy, koiły i rozczulały. Zachwyciły mnie formą i urzekły przekazem. W Na zawsze przyjaciele wszystko wskazywało na to, że będzie podobnie. Mamy tu leśne zwierzęta (tak uroczo przedstawiane zawsze przez Emilię Dziubak), tytuł, który zwiastuje dużą dawkę pozytywnych emocji i... moje zaufanie do wrażliwego pióra Przemysława Wechterowicza.

Ilustracyjnie Na zawsze przyjaciele to kolejne dziubakowe arcydzieło. Barwy są typowo leśne, motywy jesienne, odbiorcę czaruje kolorowo rozgwieżdżone niebo. Zwierzęta, jak to zwierzęta u Dziubak — urocze, choć nieprzesadnie. Wiedziałam, że dopiero tekst nada im ostatecznego kształtu. Tym razem jednak, mimo przyjemnej, ładnej historii, nie dostajemy nic... szczególnego. Nic, czym ujęły mnie poprzednie książki Wechterowicza. Bohaterami Na zawsze przyjaciele są Króliczek i Sówka, którzy nigdy nie mogą się spotkać, bo kiedy Króliczek zapada w sen po długim dniu wesołego hasania, Sówka dopiero budzi się do nocnego życia. Zwierzęta dowiadują się o sobie od rodziców i odtąd, zafascynowane sobą nawzajem, czują, że mogłyby się zaprzyjaźnić. Pewnego razu udaje im się przechytrzyć pory dnia i nocy, wiedzą jednak, że ich największe marzenie nigdy się nie ziści. Chociaż... może z pomocą przyjdzie odrobina magii?

Cała historia jest oczywiście bajkowa, więc i nierzeczywiste zakończenie nie powinno zbytnio dziwić czytelnika. To opowieść o sile przyjaźni — takiej pomimo wszystko, o poznawaniu się i fascynacji drugą osobą, ale również o naturalnych ograniczeniach, które stają tej przyjaźni na drodze. Może dzieciom wystarczy magiczne rozwiązanie, jakie proponuje autor.  Ja, jako czytelnik dorosły (do tego miłośnik i kolekcjoner wyjątkowych picturebooków), czuję się trochę zawiedziona. Czar rósł i prysł. Pozostały piękne ilustracje.

Nie miała pojęcia, kto i za co siedzi w celi obok. Wystukali sobie alfabetem Morse'a swoje imiona, chociaż i tak on już zawsze będzie mówił do niej "Mała", ona do niego "Ju". On w chwili aresztowania był jeszcze żonaty, ona straciła narzeczonego. Oboje, Wiesława Pajdak i Jerzy Śmiechowski, odbywający kary stalinowskiego więzienia za działalność niepodległościową po II wojnie światowej, poznawali się za pomocą kropek i kresek — najpierw tych odbijanych na ścianie (i na bolących knykciach), potem świetlnych, gdy Ju trafił do innego budynku. Kiedy przeniesiono ich do innych więzień i gdy Mała wyszła na wolność, słali do siebie listy pełne czułych słów i obietnic. Dopiero wtedy udało im się zobaczyć siebie na zdjęciach. Na żywo zobaczyli się dopiero na swoim ślubie.

Prawdziwa, wzruszająca historia miłości tych dwojga, którym udało się przeżyć ze sobą jeszcze wiele długich lat po wyjściu na wolność — aż do późnej starości, rozpoczęła się w zasadzie od iskry nadziei, którą dali sobie jako skazańcy. On rozstał się z żoną, ona złożyła mu poważną obietnicę, że będzie na niego czekać. W poruszającej książce Angeliki Kuźniak i Eweliny Karpacz-Oboładze poznajemy tylko część opowieści — tę romantyczną, utkaną głównie z gorących, może trochę przesadnych w formie listów między Ju a Małą, oraz korespondencji z ojcem Jerzego, nazywanym przez Wiesławę "Papą Jerzym". Kilka czarno-białych fotografii, lakoniczne, ale jak bardzo poruszające opisy wydarzeń.

Autorki nie burzą delikatnej atmosfery całej historii, nie wchodzą w intymny kontakt między bohaterami, chociaż nie można wyobrazić sobie niczego bardziej intymnego niż publikacja listów miłosnych. A jednak sprawozdają to, co najważniejsze. Może brakuje w tym wszystkim góry detali, prawdziwych przemyśleń zakochanych, nie tylko tych uzewnętrznianych w listach. Z pewnością niedosyt pozostawia brak wyjaśnień ze strony tych dwojga, gdy już było po wszystkim. Chciałoby się wejść do głowy Wiesi i dowiedzieć się, co czuła po raz pierwszy widząc Jerzego. Co myślał Jerzy, gdy poznał swoją przyszłą żonę. Czy zostali ze sobą do końca życia z miłości, czy nie chcieli złamać złożonych w celi obietnic? Ju zmarł w 2008, Mała w 2011 roku. Żyli ze sobą od 1953. Może to wystarczy za komentarz. A cały zapis historii? Miała być krótka, jak w tytule. Myślę, że autorki — w dość telegraficznym skrócie — stworzyły coś pięknego i poetyckiego.

Książkę przeczytałam w ramach Wyzwania czytelniczego 2019 

Proste, może nawet banalne. A jakże ciepłe i czułe! Jeśli wydaje Wam się, że znacie przepis na najlepszą zupę na świecie, to leśne zwierzęta z uroczego picturebooka Susanny Isern trochę Wam... zamieszają w głowach. Zbiorą się wszystkie w ciepłym domku Żółwia, uciekając przed śnieżycą i mrozem, a każde z nich przyniesie ze sobą nieoczekiwany składnik, który Żółw wrzuci do garnka. I chociaż połączenie leśnych owoców, cebuli i niedźwiedziego miodu wypadnie znakomicie, to sekretnym składnikiem zupy okaże się zupełnie co innego.

Swobodny, łatwy w odbiorze tekst Susanny Isern oraz dziecięca, bardzo kolorowa kreska Mary Ferrero powinny urzec małego czytelnika. Jest przyjemnie, domowo, przyjacielsko i łagodnie. Zwierzęta mają uśmiechnięte buzie, radosne oczka, nie ma w nich nic z dzikości. Atmosfera śnieżnego wieczoru zostaje przełamana ciepłym wnętrzem domu, obecnością przyjaciół, gorącą zupą. Ta przytulna książeczka zawiera prosty przekaz, który dotrze również do dorosłych. Bo można upichcić pyszną zupę z najlepszych składników, albo można ugotować najlepszą zupę na świecie, na którą przepis znajdziecie w tym picturebooku. Zdradzę Wam jeden składnik — albo dwa: garść przyjaciół i iskra światła.

Książkę przeczytałam w ramach Wyzwania czytelniczego 2019 

(kategoria: picturebook).

W listopadzie 2017 roku przyjęto w Polsce ustawę o legalizacji medycznej marihuany. To oznaczało w teorii, że cudotwórczy susz z konopi indyjskich pojawi się w polskich aptekach jako legalnie dostępny specyfik wystawiany na receptę. Podkreślam — w teorii. W momencie, w którym Aleksandra Pezda kończyła swój emocjonalny, szczególnie odważny i bardzo solidny reportaż (2018 rok) dopiero trzy apteki sprzedawały preparat na bazie konopi, słynny Sativex. Pod koniec 2018 roku miało się to zmienić, dzięki pozyskaniu nowego importera. Jednak w sieci informacje o dostępności leków urywają się na grudniu zeszłego roku. Czytam o pozytywnych prognozach i... o opóźnieniach.

Przyjmowane w postaci czopków, oleju o różnych proporcjach składników konopi CBA i THC, czy typowego bucha ze zwykłego skręta — te zbawienne ziele, kojarzące się z hajem, amerykańskim ruchem Flower Power, czy studencką domówką w rytmie reggae, zalegalizowane już dawno m.in. w Holandii, USA i Izraelu, łagodzi dolegliwości występujące w przebiegu padaczki, stwardnienia rozsianego, w chemioterapii, chorobie Leśniowskiego-Crohna, czy nawet w depresji lub migrenach. To brzmi już całkiem poważnie, prawda? Jednak to zaściankowe, konserwatywne podejście polskiego państwa stało na drodze do leczenia bohaterów reportażu Aleksandry Pezdy. 

Niesamowite, chwytające za serce historie, w których cierpienie zostaje uśmierzane nielegalnymi środkami. W których zrozpaczone rodziny są gotowe wejść w konflikt z prawem, by tylko zdobyć dla bliskich coś, co może niekoniecznie jest w stanie ich zupełnie wyleczyć, lecz przyniesie ulgę i zwróci godność. Z jakim zbulwersowaniem, czy może pobłażaniem oglądaliśmy w wiadomościach newsy o odkrytych plantacjach marihuany, zwłaszcza w małych mieszkaniach, albo piwnicach przeciętnych bloków. Zwykle nie zdawaliśmy sobie sprawy, że większość z nich mogli uprawiać ludzie, dla których marihuana była jedynym antidotum na ból. Na to właśnie uczula czytelnika autorka Zdrowaś mario (jak doskonały jest to tytuł!). Nie boi się wyjść na taras, na którym za chwilę zostanie wyprodukowany nielegalny specyfik, a dym będzie ciągnął się za nią i prowokował podejrzliwe spojrzenia sąsiadów. Nie boi się umawiać z dilerami marihuany nawet do celów rekreacyjnych. Bezpretensjonalnie pokazuje determinację zwykłych ludzi, którzy z niespotykaną odwagą przemierzali granice, by w holenderskiej aptece całkiem na legalu kupić marychę na kilkanaście polskich recept. Od lekarzy, którym mniej lub bardziej zadrżała ręka. Ci, którzy nie załapali się na import docelowy, dopiero po wjeździe do kraju stawali się przestępcami. Dzieci, młodzi dorośli, starsi ludzie. Nikt nie miał oporów przed tak kontrowersyjną terapią, kiedy medycyna konwencjonalna odwracała się do nich plecami.

Co prawda Aleksandra Pezda przedstawiła bardzo jednostronną wersję, w której leczenie ekstraktem z konopii raczej pomaga, często natychmiastowo, mimo że są przypadki, kiedy terapia nie daje żadnego efektu. Warto jednak spojrzeć na ten tekst jak na reportaż interwencyjny. Pisany w momencie, w którym legalizacja marihuany, chociaż stała się już faktem, nadal stanowi obyczajowe i medyczne tabu. Dobry literacko, pełen polotu i dyskretnej empatii, choć gorzki i bolesny.

Książkę przeczytałam w ramach Wyzwania czytelniczego 2019 

ponieważ w pierścionkach nie było szczelin,

przez które można by się wydostać."

Paranoiczna i klaustrofobiczna. Osobliwa. "Chcesz herbaty kroplę, dwie? (...) O nie, rzecze Merricat, ty otrujesz mnie". Mroczna, ale po swojemu. Poza tym więcej w niej obyczajowości niż horroru. I choć jest to literatura gotycka, daleko jej do klasycznej gotyckiej powieści grozy — nie tego zaś spodziewalibyśmy się po autorce Nawiedzonego domu na wzgórzu, czy choćby po... okładce wydania Repliki. Tu strach może budzić rodzinny sekret, dziwna izolacja, albo postać młodej narratorki, której magiczne myślenie i silna chęć utrzymania pozorów stabilności wprowadzają szczególną nerwowość. Jednak największa groza kryje się w ciekawskich, wrogich spojrzeniach ludzi, w ich okrucieństwie i szale.

Mary Katherine Blackwood mieszka w starej rodzinnej posiadłości wraz z starszą siostrą Constance i stryjem Julianem. Reszta licznej rodziny kilka lat temu wybrała się na tamten świat po spożyciu jagodowego deseru doprawionego arszenikiem. Constance, główna podejrzana w sprawie, została uniewinniona, jednak ludzie z pobliskiego miasteczka nadal omijają dom Blackwoodów szerokim łukiem. Życie w posiadłości toczy się harmonijnym, ustalonym rytmem. Ukrywająca się przed światem Constance piecze ciasta, przyrządza obiady, opiekuje się schorowanym stryjem, zaś rozbrykana Merricat (choć to już 18-latka) dotrzymuje jej towarzystwa, tworząc wokół siebie świat pełen symboli i dziwactw, rytuałów, takich jak na przykład zakopywanie w ziemi rodzinnych (drogocennych) pamiątek. Sielankę burzy pojawienie się kuzyna Charlesa, w którym Merricat widzi intruza, i którego stara się pozbyć swoimi specjalnymi sposobami.

Zawsze mieszkałyśmy w zamku to intrygująca, tajemnicza opowieść o kobietach, których motywy postępowania są bardzo niejasne. Nie znamy myśli dobrze ułożonej, spokojnej Constance, za to jej siostrze paranoicznie wydaje się, że musi bronić harmonii ich wspólnego, świadomego zamknięcia. Historia tragicznej śmierci części rodziny wplata się w ich codzienne rytuały. Czytelnicy łakomi horrorowych akcentów z pewnością chcieliby dowiedzieć się  znacznie więcej o całym zdarzeniu, jednak autorka zdradza niewiele — i całe szczęście, bo to dodaje fabule prawdziwego smaku.

***
Jackson Shirley, Zawsze mieszkałyśmy w zamku, przeł. Ewa Horodyńska, Wydawnictwo Replika, Zakrzewo 2018, s. 224.

Wydawałoby się, że książka, którą czyta jedna z moich ulubionych lektorek, Ewa Abart, nie może być tak do końca nieudana, nawet jeśli jej akcja wlecze się i dłuży. Ale też trudno oceniać ją wtedy jako thriller sam w sobie. Dobrze nagrany audiobook robi czasem całą robotę i czuję, że tak jest w przypadku Tej dziewczyny Michelle Frances. Powieść obyczajowo-psychologiczna — w porządku, ale czy to w ogóle może być thriller? Ewa Abart wprowadza swoim głosem napięcie, niepewność, intrygę, ba — ona tworzy (!) akcję w tej w miarę statycznej powieści i trudno mi ocenić, czy gdybym wybrała Tę dziewczynę w wersji papierowej, przetrwałabym ją do ostatniej linijki. Wydarzenia co prawda postępują szybko, ale są dość płytko potraktowane, a jak przychodzi czas na coś mocniejszego, to ten wyczekiwany zwrot akcji okazuje się niedorobiony. To jednak, wbrew pozorom, wcale nie jest głównym zgrzytem w tej książce.

Daniel, chłopak z dobrze sytuowanej rodziny, poznaje w biurze nieruchomości uroczą Cherry. Bardzo szybko postanawia przedstawić ją swojej ukochanej matce. Laura życzliwie przyjmuje dziewczynę syna, jednak wkrótce zaczyna podejrzewać, że Cherry zależy wyłącznie na pieniądzach. Szczerze mówiąc, jej przypuszczenia z początku są raczej naciągane. Czytelnik poznaje jednak także wersję Cherry i wie, że dziewczyna ma coś na sumieniu. Najzabawniejsze jest to, że wszystko rozgrywa się w dużej mierze w głowach bohaterek. Na dodatek nie poznajemy myśli bohaterów męskich, a szczególnie głównego zainteresowanego — o ile Daniel miał jakiekolwiek przemyślenia względem całej sytuacji, bo nic na to nie wskazywało.

Ale nie to jest najgorsze. Zarówno Cherry, jak i Laura miały swoje grzeszki na sumieniu, dlatego trudno — a aż się prosi — wartościować ich zachowania. Mimo że ja sama wiedziałam, komu "kibicować", to do końca książki nie byłam pewna, czy jednak nie popieram tej złej. Poza tym autorka trochę naiwnie pociągnęła niektóre wątki, zwykle szła na łatwiznę, traktując swoich bohaterów trochę pobłażliwie. Ale muszę to podkreślić — Ta dziewczyna jako audiobook wypada naprawdę dobrze. Jest żywa, intrygująca, lekka w odbiorze. Z nieoczekiwanym zakończeniem. Początkujący słuchacze powinni bez problemu wciągnąć się w historię. Dla bardziej wymagających proponuję inne tytuły.

To słowa Czarusia, które chłopiec pewnie by wypowiedział, gdyby tylko... mówił. A może mówi, jedynie ojciec go nie słyszy, bo mu alkoholowy głód dudni w głowie. Tymek Smuta (smuta jak nieszczęście) chciałby się napić, jak za dawnych czasów, chciałby pójść z ładną dziewczyną, zapomnieć o oziębłej żonie i milczącym synu. Jednak trochę mu dziwnie w tych Wisiołach, w których ludzie wyglądają tak, jakby mieli coś na sumieniu. W których wróż Krużgan szeptaniem leczy rany, a młody Cygan tak gra na skrzypcach, że się w człowieku coś budzi i wyje. Gdzie ktoś zabija bezpańskie psy. Mroczne to i dziwne miejsce te Wisioły. Pełne staruszków, rzezimieszków, podejrzanych praktyk. Brak zasięgu w telefonie, a w zamian senne wizje, podniety, mgła i czary. Jesteście gotowi wstąpić do Wisiołów na herbatę?

Po nieudanych spotkaniach z powieściami Stefana Dardy ponad cztery lata odwlekałam lekturę pierwszej części serii Pana na Wisiołach. Słyszałam, że Kulpa lepszy, że wręcz nie ma porównania, ale wtedy nie na żarty zraziłam się do polskich horrorów. Gdybym tylko wiedziała, że Piotr Kulpa stworzył tak dobrą historię, mogłabym jeszcze odczarować te złe wrażenie po Dardzie. Jednak, co się odwlecze... Mroczne siedlisko to rasowa powieść grozy, pełna gęstego mroku, tajemnic, symboli, prawdziwego, choć niedosłownego strachu. Igrania ze śmiercią. Warstwa psychologiczna zgrabnie przenika magiczną. Zacofanie, głęboka wiejskość, brzydota, starość kontrastują ze świeżością, jaką wnosi — albo raczej: jakiej szuka — rodzina Smutów. Nowi we wsi. Dziedziczą dom po dziadkach Tymoteusza. Dziadkach, których ciała...

Za dużo chciałabym Wam napisać, bo to jest tak rewelacyjny, doskonale skonstruowany horror, z postaciami z krwi i kości, wiarygodnymi dialogami — a równocześnie pozostawia tak ogromny niedosyt, że... musiałam od razu zamówić sobie kolejną część historii. Tak, to jego jedyna pozorna wada — niedopowiedzenia, które mam nadzieję znikną w Krzyku Mandragory. Po doczytaniu ostatniej strony pierwsze, co przyszło mi do głowy, to: "hej, a gdzie wyjaśnienie początkowych scen?". Na tyle mocnych, że wywołane przez nie wrażenie trzymało mnie przez pół powieści! Myślę sobie jednak, że już prawie wszystko wiem, że właśnie o to chodzi, by przeniknąć każdy detal, każdy podmuch wiatru, każdy strzępek słów. Już prawie — tam wszystko jest. Chciałabym jednak poznać wersję Kulpy. Własną sama sobie dopowiedziałam. 

Co ze stylem? Nie dam się przekonać, że przy tak świetnej opowieści styl gra drugie skrzypce. To główny argument fanów Stefana Dardy. Na szczęście Kulpa stanął na wysokości zadania, i choć z początku trochę gryzła mnie jego maniera, to szybko się wczytałam i zdałam sobie sprawę, że właśnie tak powinno to być napisane. Po męsku. Błyskotliwie. Żywo. Ponuro i groźnie. Klimat nie do podrobienia.

Książkę przeczytałam w ramach Wyzwania czytelniczego 2019