ponieważ w pierścionkach nie było szczelin,

przez które można by się wydostać."

Paranoiczna i klaustrofobiczna. Osobliwa. "Chcesz herbaty kroplę, dwie? (...) O nie, rzecze Merricat, ty otrujesz mnie". Mroczna, ale po swojemu. Poza tym więcej w niej obyczajowości niż horroru. I choć jest to literatura gotycka, daleko jej do klasycznej gotyckiej powieści grozy — nie tego zaś spodziewalibyśmy się po autorce Nawiedzonego domu na wzgórzu, czy choćby po... okładce wydania Repliki. Tu strach może budzić rodzinny sekret, dziwna izolacja, albo postać młodej narratorki, której magiczne myślenie i silna chęć utrzymania pozorów stabilności wprowadzają szczególną nerwowość. Jednak największa groza kryje się w ciekawskich, wrogich spojrzeniach ludzi, w ich okrucieństwie i szale.

Mary Katherine Blackwood mieszka w starej rodzinnej posiadłości wraz z starszą siostrą Constance i stryjem Julianem. Reszta licznej rodziny kilka lat temu wybrała się na tamten świat po spożyciu jagodowego deseru doprawionego arszenikiem. Constance, główna podejrzana w sprawie, została uniewinniona, jednak ludzie z pobliskiego miasteczka nadal omijają dom Blackwoodów szerokim łukiem. Życie w posiadłości toczy się harmonijnym, ustalonym rytmem. Ukrywająca się przed światem Constance piecze ciasta, przyrządza obiady, opiekuje się schorowanym stryjem, zaś rozbrykana Merricat (choć to już 18-latka) dotrzymuje jej towarzystwa, tworząc wokół siebie świat pełen symboli i dziwactw, rytuałów, takich jak na przykład zakopywanie w ziemi rodzinnych (drogocennych) pamiątek. Sielankę burzy pojawienie się kuzyna Charlesa, w którym Merricat widzi intruza, i którego stara się pozbyć swoimi specjalnymi sposobami.

Zawsze mieszkałyśmy w zamku to intrygująca, tajemnicza opowieść o kobietach, których motywy postępowania są bardzo niejasne. Nie znamy myśli dobrze ułożonej, spokojnej Constance, za to jej siostrze paranoicznie wydaje się, że musi bronić harmonii ich wspólnego, świadomego zamknięcia. Historia tragicznej śmierci części rodziny wplata się w ich codzienne rytuały. Czytelnicy łakomi horrorowych akcentów z pewnością chcieliby dowiedzieć się  znacznie więcej o całym zdarzeniu, jednak autorka zdradza niewiele — i całe szczęście, bo to dodaje fabule prawdziwego smaku.

***
Jackson Shirley, Zawsze mieszkałyśmy w zamku, przeł. Ewa Horodyńska, Wydawnictwo Replika, Zakrzewo 2018, s. 224.

Wydawałoby się, że książka, którą czyta jedna z moich ulubionych lektorek, Ewa Abart, nie może być tak do końca nieudana, nawet jeśli jej akcja wlecze się i dłuży. Ale też trudno oceniać ją wtedy jako thriller sam w sobie. Dobrze nagrany audiobook robi czasem całą robotę i czuję, że tak jest w przypadku Tej dziewczyny Michelle Frances. Powieść obyczajowo-psychologiczna — w porządku, ale czy to w ogóle może być thriller? Ewa Abart wprowadza swoim głosem napięcie, niepewność, intrygę, ba — ona tworzy (!) akcję w tej w miarę statycznej powieści i trudno mi ocenić, czy gdybym wybrała Tę dziewczynę w wersji papierowej, przetrwałabym ją do ostatniej linijki. Wydarzenia co prawda postępują szybko, ale są dość płytko potraktowane, a jak przychodzi czas na coś mocniejszego, to ten wyczekiwany zwrot akcji okazuje się niedorobiony. To jednak, wbrew pozorom, wcale nie jest głównym zgrzytem w tej książce.

Daniel, chłopak z dobrze sytuowanej rodziny, poznaje w biurze nieruchomości uroczą Cherry. Bardzo szybko postanawia przedstawić ją swojej ukochanej matce. Laura życzliwie przyjmuje dziewczynę syna, jednak wkrótce zaczyna podejrzewać, że Cherry zależy wyłącznie na pieniądzach. Szczerze mówiąc, jej przypuszczenia z początku są raczej naciągane. Czytelnik poznaje jednak także wersję Cherry i wie, że dziewczyna ma coś na sumieniu. Najzabawniejsze jest to, że wszystko rozgrywa się w dużej mierze w głowach bohaterek. Na dodatek nie poznajemy myśli bohaterów męskich, a szczególnie głównego zainteresowanego — o ile Daniel miał jakiekolwiek przemyślenia względem całej sytuacji, bo nic na to nie wskazywało.

Ale nie to jest najgorsze. Zarówno Cherry, jak i Laura miały swoje grzeszki na sumieniu, dlatego trudno — a aż się prosi — wartościować ich zachowania. Mimo że ja sama wiedziałam, komu "kibicować", to do końca książki nie byłam pewna, czy jednak nie popieram tej złej. Poza tym autorka trochę naiwnie pociągnęła niektóre wątki, zwykle szła na łatwiznę, traktując swoich bohaterów trochę pobłażliwie. Ale muszę to podkreślić — Ta dziewczyna jako audiobook wypada naprawdę dobrze. Jest żywa, intrygująca, lekka w odbiorze. Z nieoczekiwanym zakończeniem. Początkujący słuchacze powinni bez problemu wciągnąć się w historię. Dla bardziej wymagających proponuję inne tytuły.

To słowa Czarusia, które chłopiec pewnie by wypowiedział, gdyby tylko... mówił. A może mówi, jedynie ojciec go nie słyszy, bo mu alkoholowy głód dudni w głowie. Tymek Smuta (smuta jak nieszczęście) chciałby się napić, jak za dawnych czasów, chciałby pójść z ładną dziewczyną, zapomnieć o oziębłej żonie i milczącym synu. Jednak trochę mu dziwnie w tych Wisiołach, w których ludzie wyglądają tak, jakby mieli coś na sumieniu. W których wróż Krużgan szeptaniem leczy rany, a młody Cygan tak gra na skrzypcach, że się w człowieku coś budzi i wyje. Gdzie ktoś zabija bezpańskie psy. Mroczne to i dziwne miejsce te Wisioły. Pełne staruszków, rzezimieszków, podejrzanych praktyk. Brak zasięgu w telefonie, a w zamian senne wizje, podniety, mgła i czary. Jesteście gotowi wstąpić do Wisiołów na herbatę?

Po nieudanych spotkaniach z powieściami Stefana Dardy ponad cztery lata odwlekałam lekturę pierwszej części serii Pana na Wisiołach. Słyszałam, że Kulpa lepszy, że wręcz nie ma porównania, ale wtedy nie na żarty zraziłam się do polskich horrorów. Gdybym tylko wiedziała, że Piotr Kulpa stworzył tak dobrą historię, mogłabym jeszcze odczarować te złe wrażenie po Dardzie. Jednak, co się odwlecze... Mroczne siedlisko to rasowa powieść grozy, pełna gęstego mroku, tajemnic, symboli, prawdziwego, choć niedosłownego strachu. Igrania ze śmiercią. Warstwa psychologiczna zgrabnie przenika magiczną. Zacofanie, głęboka wiejskość, brzydota, starość kontrastują ze świeżością, jaką wnosi — albo raczej: jakiej szuka — rodzina Smutów. Nowi we wsi. Dziedziczą dom po dziadkach Tymoteusza. Dziadkach, których ciała...

Za dużo chciałabym Wam napisać, bo to jest tak rewelacyjny, doskonale skonstruowany horror, z postaciami z krwi i kości, wiarygodnymi dialogami — a równocześnie pozostawia tak ogromny niedosyt, że... musiałam od razu zamówić sobie kolejną część historii. Tak, to jego jedyna pozorna wada — niedopowiedzenia, które mam nadzieję znikną w Krzyku Mandragory. Po doczytaniu ostatniej strony pierwsze, co przyszło mi do głowy, to: "hej, a gdzie wyjaśnienie początkowych scen?". Na tyle mocnych, że wywołane przez nie wrażenie trzymało mnie przez pół powieści! Myślę sobie jednak, że już prawie wszystko wiem, że właśnie o to chodzi, by przeniknąć każdy detal, każdy podmuch wiatru, każdy strzępek słów. Już prawie — tam wszystko jest. Chciałabym jednak poznać wersję Kulpy. Własną sama sobie dopowiedziałam. 

Co ze stylem? Nie dam się przekonać, że przy tak świetnej opowieści styl gra drugie skrzypce. To główny argument fanów Stefana Dardy. Na szczęście Kulpa stanął na wysokości zadania, i choć z początku trochę gryzła mnie jego maniera, to szybko się wczytałam i zdałam sobie sprawę, że właśnie tak powinno to być napisane. Po męsku. Błyskotliwie. Żywo. Ponuro i groźnie. Klimat nie do podrobienia.

Książkę przeczytałam w ramach Wyzwania czytelniczego 2019 

Wierzcie mi lub nie, ale mam wielką słabość do gryzoni. Niestraszne mi przemykające pod nogami ogonki. Nie zapiszczę, ani nie wskoczę na najbliższe krzesło, widząc mały sunący cień na ścianie — najchętniej przygarnęłabym (i wyściskała) każde małe włochate stworzonko. Dlatego dwie części komiksu o dzielnej Mysiej Straży (gwiazdkowy prezent od Męża) naprawdę mnie rozczuliły. David Petersen stworzył małe dzieło, które trzykrotnie zdobyło Nagrodę Eisnera (taki komiksowy Oskar) oraz Nagrodę Harveya. W pełni zasłużenie.

Dzielni Strażnicy Mysiej Straży wyruszają, by odnaleźć zaginionego handlarza ziaren i przy okazji odkrywają zdradziecki spisek. To wszystko dzieje się jesienią 1152 roku, po wielkiej zimowej wojnie z hersztem łasic, w czasach, gdy myszy już nie walczą o bezpieczeństwo Terytoriów, a jedynie zwiadują, przepowiadają pogodę i pełnią rolę przewodników. Niestety tym razem ponownie będą musiały chwycić za broń.

Jesienne barwy ilustracji, małe mysie oczka, ostre szpilki i ciemne zaułki. Petersen ma specyficzną, komiksową kreskę. Otoczenie mysiego świata jest bardzo rzeczywiste, naturalne, jednak myszki mają w sobie coś uroczego. W całej historii zaś nie znajdziecie nawet okruszków humoru — mysie walki, codzienne zajęcia, czy choćby mapy Terytoriów pozorują prawdziwe historyczne przekazy. Trochę dowcipu by nie zaszkodziło, ale i takie poważne podejście robi konkretny efekt.

Komiks przeczytałam w ramach Wyzwania czytelniczego 2019 

(kategoria: komiks, w którym nie występują superbohaterowie).

Kiedy myślę o 2018 roku na Przestrzeniach, przychodzi mi do głowy tylko jedno określenie: nowe miejsce. Być może nie wszyscy zdążyli się zorientować, że Przestrzenie tekstu w obecnym wydaniu, to tak właściwie nieco odmieniona kontynuacja mojego dawnego bloga, do którego zawsze będę mieć duży sentyment. Zdecydowałam się zmienić adres z kilku względów i — niezależnie, czy wyszło to mojemu pisaniu na dobre, czy też nie — o wiele lepiej czuję się w nowych przestrzeniach. Wraz ze zmianą adresu zrezygnowałam z osobistych wynurzeń na rzecz krótszych książkowych opowieści. Może i jest mnie tutaj o wiele mniej personalnie, ale to daje mi duży margines prywatności, do czego zawsze jakoś tam dążyłam. Myślę, że przez minimum osobistych akcentów nie stracę na autentyczności. Wciąż jestem Luką Rhei, którą znaliście z Przestrzeni na blogspocie. Dla nowych Czytelników mam jeszcze małą ściągę.

Jaki był ten czytelniczy rok? Za krótki, choć cieszę się, że mija. Opowiedziałam Wam łącznie o... 30 książkach i wciąż mam wrażenie, że to jakiś żart. Bardzo mało, jak na moje możliwości.

Najlepsza proza, na jaką trafiłam w 2018 roku, to: Pod śniegiem Petry Soukupovej, Purezento Joanny Bator, Pożycz nam męża, Poopy Grahama Greena oraz Świat dla ciebie zrobiłem Zośki Papużanki. 

Najlepszy picturebook to Horror Madleny Szeligi ilustrowany przez Emilię Dziubak.
 
Rewelacyjna produkcja audio — dwie części Odysei kosmicznej Arthura C. Clarke'a.
 
Całkiem niezły thriller — I że cię nie opuszczę Michelle Richmond.

I to chyba tyle. Żegnaj, 2018 roku! Witaj, Nowy. Obyś był czytelniczo lepszy. Mam na Ciebie wielki plan, którego na razie nie zdradzę. Chwilowo postanawiam podjąć się wyzwania u Beaty oraz — tu mogą i mają prawo pojawić się głosy rozczarowania (daruj, Pyzo) — nie wznawiać w styczniu Klasyki Horroru. Mijający rok pozbawił mnie wszelkich mocy twórczych i nie zdążyłam przemyśleć sprawy trzeciej edycji, którą obiecywałam Wam rok temu. To jednak wcale nie oznacza, że kończę na dobre z horrowym wyzwaniem. Czuję, że początek roku trochę mnie rozrusza, poza tym nikt nie powiedział, że wyzwania muszą rozpoczynać się w styczniu. Niczego nie obiecuję, ale dajcie znać, czy macie ochotę na Klasykę Horroru 3. 


Na koniec życzę Wam dobrego 2019 roku. Zarówno w życiu osobistym, blogowym, jak i czytelniczym. Żyjcie we własnym rytmie, róbcie dużo niezwykłych rzeczy, trafiajcie na wartościowe i niezapomniane książki. Do zobaczenia na Przestrzeniach w Nowym Roku!

Ja też zacznę od "jeśli". Otóż — jeśli ktoś niewiele wie o Norwegii, Anna Kurek odkryje przed nim wachlarz typowo norweskich (typisk norsk) pojęć, barwnych anegdot, kulturoznawczych smaczków i skandynawskiego humoru, który zamyka się w pięknym określeniu: stereotypy. Już na początku swojej książki — ni to reportażu, ni rzetelnej literatury faktu — autorka podkreśla, że stereotypów nie uniknie i rzeczywiście wywiązuje się ze swojej ala obietnicy. Coś, co wydaje się z początku jedynie luźnym wstępem do postrzegania Norwegii, okazuje się sednem całej publikacji. Jest lekko, dość lakonicznie, jest okrutnie stereotypowo (to raczej celowy zabieg), ale i całkiem wesoło, chociaż momentami trochę poważnie. Wymagający czytelnik nie znajdzie tu pięknej poetyki surowej przestrzeni i prawdziwych, wiarygodnych postaci, jak w cudownym Hen Ilony Wiśniewskiej; nie znajdzie też mocnych wrażeń z Dzieci Norwegii Macieja Czarneckiego. To nie tego typu książka. Tego typu książkę mógłby napisać prawie każdy, kto kilkukrotnie odwiedził ten zimny północny kraj i miał otwarte oczy i uszy. 

Nie będę jednak przesadnie surowa. Szczęśliwy jak łosoś to pogodna, przyjemna w odbiorze lektura, zawierająca wiele ciekawych informacji o Norwegii. Przyda się jako małe kompendium przed pierwszą podróżą, albo ciekawostka dla tych, którzy chcą zweryfikować swoją (albo autorki) wiedzę o kraju. Anna Kurek prowadzi bloga Norwegolożka, jest pasjonatką języka norweskiego, którego nauczyła się, z tego co pamiętam, samodzielnie. Obecnie pracuje jako lektor i tłumacz. Na zawiłości języka norweskiego (a raczej języków) poświęca w swojej książce spory rozdział. Z żywym zapałem (i skandynawskim dowcipem) przedstawia czytelnikowi typowe zachowanie typowej pary Norwegów i wcale nie ukrywa, że robi to z przymrużeniem oka. Zatem typowy Norweg lubi płacić podatki (bo widzi, na co są przeznaczane), nie przykłada zbytniej wagi do pracy (nie jest najważniejsza), przepada za mrożoną pizzą, taco, sączeniem snusu (tytoniu) pod górną wargą i — uwaga — samodyscypliną! Jest bardzo świadomy ekologicznie, segreguje śmieci, przestrzega zasad, biega, hartuje swoje dzieci, a przy tym dba, by wszystko, co robi i gdzie się znajduje, było koseling (wygodne, przytulne, coś w stylu duńskiego hygge, ale nie do końca). Do tego nadal wierzy w trolle i skrzaty. Przy pierwszym kontakcie jest raczej zdystansowany (w autobusie siedzi cicho i na nikogo nie patrzy), ale na imprezach bywa duszą towarzystwa.

Oczywiście jest jeszcze sporo takich typowo norweskich ciekawostek, a warto wspomnieć, że z tego typisk norsk Norwegowie są w zasadzie bardzo dumni. Z czego jednak dumni zdecydowanie być nie powinni, to niski poziom edukacji w szkołach i filozofia "jakoś to będzie". Szkoda, że autorka niewiele wspominała o sprawie Barnevernetu, ale to chyba zbyt rozległy problem, by ująć go w takiej zbiorówce (więcej jest u Czarneckiego). Muszę jednak przyznać, że Szczęśliwego jak łosoś czytało mi się naprawdę dobrze i bardzo szybko. Sama też nie jestem znawcą Norwegii, niektóre informacje były dla mnie nowe, choć chętnie poczytałabym o nich więcej z bardziej wnikliwych źródeł. Za to duży plus za pozytywne nastawienie autorki, które dominuje nad całą książką.

***
Kurek Anna, Szczęśliwy jak łosoś. O Norwegii i Norwegach, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2018, s. 309.

Magia. Otwierasz taką książkę i naraz wysypują się z niej kolorowe płatki śniegu, błyszczące gwiazdki. Czujesz zapach świerku i pierników. Trudno opisać, co tak naprawdę dzieje się między kartami Dobranocek. Niesamowicie świątecznie, ciepło, ekscytująco, ale i nastrojowo, wzruszająco, inaczej. Każda z dobranocek ma w sobie coś z sennej opowieści, ale dużo w nich też współczesnych, aktualnych spraw. Dużo mądrych i ważnych gestów, prostej spontaniczności. Mamy tu masę dziecięcych bohaterów rozmaicie przeżywających Wigilię, Mikołaja smażącego naleśniki, samotną Myszkę, która pakuje walizkę i rusza w ciemną zimową noc, bo może ktoś gdzieś na nią czeka (i czeka! Tylko na nią!), mamy niebezpieczną wędrówkę śladami wilczka z lasu, iskierki w oczach przybłąkanego psa. Niemal na wszystkich ilustracjach sypie śnieg, policzki bohaterów rumienią się od mrozu (i z radości), a biała przestrzeń za oknem kusi nawet najmłodszych bohaterów.

Dobranocki na Gwiazdkę to zilustrowany przez Ewę Bieniak-Haremską czarujący (!) zbiór opowiadań polskich autorów, wydany przez Naszą Księgarnię. Wśród twórców znajdziemy Manuelę Gretkowską, Barbarę Kosmowską, czy Agnieszkę Tyszkę. Każda dobranocka to inna historia. Niektóre są bardziej bajkowe, inne trochę mniej, choć wszystkie skrywają w sobie drobiny magii, której ulegną nawet dorośli. Idealne do kawy i ciastek pomarańczowych ;) Cudownie wprowadzają w klimat świąt.








***
Dobranocki na Gwiazdkę, Grażyna Bąkiewicz, Justyna Bednarek, Paweł Beręsewicz, Zofia Beszczyńska, Manuela Gretkowska, Barbara Kosmowska, Beata Ostrowicka, Zofia Stanecka, Małgorzata Strękowska-Zaremba, Agnieszka Tyszka, il. Ewa Bieniak-Haremska, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa 2018, s. 224.

Zainspirowana wpisem na blogu Magiczny świat książki, postanowiłam podjąć wyzwanie i wziąć udział w pewnej zabawie. Tak, wrzucam na przedświąteczny luz. Zajrzyjcie koniecznie do Magicznego świata, gdzie Autorka pisze o zasadach i o pomysłodawczyni całej akcji, a także do Serdegny, która wznowiła tę zabawę sprzed kilku lat. Ja trochę naginam reguły, bo poniższe książki nie są tymi, które przeczytałam wyłącznie w 2018 roku (gdybym miała wybierać tegoroczne, wyszłoby strasznie nudno — nie był to dla mnie szczególnie ambitny czytelniczy rok). Mam nadzieję, że nikt nie będzie miał mi tego za złe. Przy okazji przypominam tytuły, które zrobiły na mnie wrażenie, a o których pisałam jeszcze na dawnym blogu. Niech to będzie takie symboliczne pożegnanie starej wersji Przestrzeni.

Mój dzień w książkach

Zaczęłam dzień Za zamkniętymi drzwiami.
W drodze do pracy zobaczyłam Dziewczynę z sąsiedztwa
i przeszłam obok Piaskowej Góry,
żeby uniknąć Drogi ucieczki,
ale oczywiście zatrzymałam się przy Wzgórzu Złej Rady.
W biurze szef powiedział: Świat dla ciebie zrobiłem
i zlecił mi zbadanie Purezento.
W czasie obiadu z Księciem w cukierni
zauważyłam Najlepsze buty na świecie
pod Ludźmi, którzy jedzą ciemność.
Potem wróciłam do swojego biurka Żeby nie było zgorszenia.
Następnie, w drodze do domu, kupiłam Uśmiech dla żabki,
ponieważ mam Idealne życie.
Przygotowując się do snu, wzięłam Cztery zwykłe miski
i uczyłam się Uprawy roślin południowych metodą Miczurina,
zanim powiedziałam dobranoc Nocy bez księżyca.

Podejdź bliżej, nie zrobimy ci krzywdy. Sama musisz stwierdzić, czy wnosisz do świata coś wartościowego. Wydawało ci się, że jesteś ofiarą, a może to raczej ciebie teraz ścigają, może zrobiłaś coś niewybaczalnego... Ale może właśnie to sprawi, że będziemy mogli ci pomóc? Spokojnie, pomożemy ci. Widzimy, jaka jesteś słaba. 

Mogłabym dalej tworzyć podobne opisy wprowadzające w klimat najnowszego thrillera Rachel Abbott, starając się nie zdradzić Wam istoty całej historii. Wszystko to pasowałoby zdecydowanie lepiej do książki niż okładkowe: "Przychodzą każdej nocy. Są już blisko...". Niby rozumiem, o co chodziło twórcy tego reklamowego hasła, jednak przez moment miałam wrażenie, że zaszła jakaś pomyłka, a ja przeczytałam (przesłuchałam) zupełnie inną książkę. Rzeczywiście, zgodnie z opisami, cała fabuła dotyczy głównie kobiet — jedna ucieka przed toksycznym partnerem, drugą znajdują martwą w parku, a trzecia... Na tym poprzestanę, ponieważ tu roi się od kobiet, choć tak naprawdę poznajemy na przemian losy Callie oraz postępy w śledztwach prowadzonych przez Toma Douglasa.

Tym razem Rachel Abbott podniosła sobie poprzeczkę nieco wyżej niż zwykle i stworzyła znakomity wielopłaszczyznowy thriller psychologiczny dotykający problemu słabości, wykorzystania, manipulacji. Pokazała, jak łatwo jest zaufać nieznajomej starszej kobiecie, która wyciąga ku nam pomocną dłoń w najtrudniejszym momencie naszego życia. Poddać się sile sugestii i wpaść w pułapkę chorych praktyk, całkowicie izolując od świata. Co do audiobooka — bo właśnie w takiej formie poznawałam Podejdź bliżej — Filip Kosior i Anna Dereszowska po raz kolejny nie zawiedli. Stęskniłam się trochę za damskim głosem w audiobookach Abbott i przyjęłam z ulgą powrót znajomej lektorki. Poza tym to dobry, sugestywny thriller. Znakomicie przeczytany.


***
Abbott Rachel, Podejdź bliżej, Wydawnictwo Filia, czytają Filip Kosior i Anna Dereszowska, 9 godz., 36 min.