Szkoda, że jesteś jeszcze taki malutki i nie wszystko rozumiesz — mówię do mojego (jeszcze nierocznego) synka, który ma permanentne problemy z zasypianiem. Tak bardzo chciałam, by poznał Popielicę. Tymczasem On nie chce słuchać jak czytam. Wyciąga jedynie swoje obślinione paluszki w stronę książki, patrzy łakomie na urocze ilustracje zwierząt, a jego oczy robią się coraz większe i większe. Niemal tak duże, jak u małej popielicy z przepięknej książki autorstwa Sabine Bohlmann, zilustrowanej przez Kerstin Schoene. Cóż... Historia małej popielicy, która nie mogła zasnąć na mojego synka musi jeszcze poczekać, za to ja pozachwycam się nią już teraz. 

Nastała jesień, a wraz z nią przyszedł czas, aby mała popielica zapadła w długi zimowy sen (a trzeba Wam wiedzieć, że popielice są od tego specjalistkami!). Niestety naszej bohaterce ani trochę nie chce się spać. Na pomoc przychodzą po kolei leśne zwierzęta, demonstrując swoje sprawdzone sposoby na udane zasypianie. W rezultacie wszyscy dookoła słodko pochrapują, tylko popielica ma nadal szeroko otwarte oczy. Wtedy zaczyna zastanawiać się, jakie wspaniałe rzeczy będzie robić, jeśli tej zimy w ogóle nie zaśnie...

Urocze leśne ilustracje, przesympatyczne pyszczki zwierząt, przyjemna treść, która idealnie pasuje do czytania przed snem. A w środku ukrywa się najlepsza rada pod słońcem na... pomyślne zasypianie! Tylko zacieram ręce, kiedy moje dziecko będzie więcej rozumiało i poczytamy sobie razem Historię małej popielicy. Prosta. Cudowna. Och, jak ja lubię takie picturebooki!

Za możliwość poznania uroczej Historii małej popielicy...
dziękuję Wydawnictwu:

***
Bohlmann Sabine, Historia małej popielicy, która nie mogła zasnąć, il. Kerstin Schoene, tłum. Jowita Maksymowicz-Hamann, Wydawnictwo Mamania, Warszawa 2020, s. 32.

Apetyt rośnie w miarę jedzenia. Po znakomitych Utopcach nie mogłam nie sięgnąć po Łaskuna, kolejną część z serii o Lipowie. Polubiłam te kryminały obyczajowe Katarzyny Puzyńskiej. Polubiłam jej bohaterów, prostotę i lekkość stylu. Odpoczywam przy nich. Odstresowuję się. Nie od razu jednak wszystko przypada mi do gustu. Łaskun z początku trochę gryzł. Utopce zrobiły na mnie tak wielkie wrażenie, że drastyczna zmiana klimatu w Łaskunie niemal mnie ubodła. Zwroty, jakie zaszły w życiu głównych bohaterów, ale i ich nieoczekiwana drugoplanowość (!) naprawdę mnie zaskoczyły. W Utopcach wszystko było silne, mocno zaakcentowane, bliskie (mi). Tu, w miarę postępu akcji, znajomi bohaterowie znikają. Byłby to zarzut, gdyby nie to, że pomysł na Łaskuna — choć na początku zupełnie nic na to nie wskazywało — okazał się całkiem przedni.

W domu sędziego Jaworskiego policja znajduje makabryczną lalkę złożoną z fragmentów martwych ciał. Jedną z ofiar jest sam sędzia. Podejrzenia zaś padają na... aspiranta Daniela Podgórskiego, ostatnią osobę, która mogłaby mieć cokolwiek wspólnego ze zbrodnią. Wszystko zaczyna kręcić się wokół Gwiazdozbioru — klubu ze striptizem, narkotyków, trucizn i pewnego tajemniczego krawca. A gdzieś w tym wszystkim jest jeszcze Łaskun. Dziwny. Straszny. Łaskun.

Puzyńska w Łaskunie nieco zaszalała z mnogością wątków i efektem zaskoczenia. Nie spodziewałam się tak poprowadzonego (to dobre słowo) rozwiązania, ani tego, że znajomi bohaterowie będą w tej części jedynie tłem. Co ciekawe, zupełnie mi to nie przeszkadzało. Na pierwszy plan wyszedł ktoś inny, zaś Łaskun zdecydowanie wygrywa psychologią postaci.

"W przyrodzie dziecko odnajdzie wolność, wyobraźnię i prywatność". O ile dopuścimy nasze dzieci do małej polany w lesie, grubego konaru drzewa, czy brzegu rwącej rzeki. Choć częściej dotyczy to jakiegokolwiek "dzikiego" miejsca poza domem. Richard Louv, amerykański pisarz i dziennikarz, współzałożyciel organizacji wspierającej nowy ruch na rzecz natury, wychodzi z założenia, że współczesne pokolenie zostało pozbawione żywego kontaktu z przyrodą — cierpi na tzw. zespół deficytu natury. I niekoniecznie jest to wina nowoczesnych technologii (chociaż wstrząsają słowa dziecka: "lubię się bawić w środku, bo tam są wszystkie urządzenia elektryczne"), które wydają się młodym bardziej atrakcyjne. To dorosły, który sam jako dzieciak wchodził na drzewa, budował forty i łapał raki w strumyku, swojemu dziecku zabrania wyjść za płot. Sam oglądał z okien samochodu puste pola i mijane słupy telefoniczne, dziecku zaś proponuje ekran smartfona w ramach rozrywki podczas podróży. Ograniczenia wprowadzane nawet w dobrej wierze, mające na uwadze bezpieczeństwo dzieci (a może ich większą kontrolę), stopują ich naturalną żywiołowość, odcinają od uroków natury, jak i... pozbawiają najlepszych wspomnień.

Richard Louv w swojej publikacji nie tylko przedstawia, w jaki sposób zmieniło się w ciągu wielu lat postrzeganie i podejście do natury (głównie jednak podaje dane ze swojego amerykańskiego podwórka), ale również oferuje przykłady konkretnych działań, służących odzyskaniu utraconej z nią więzi. I nie do końca chodzi tu o zapewnienie kawałka zieleni na ogrodzonym placu zabaw, gdzie dziecko będzie bawić się pod czujnym okiem rodzica. Może to być sprzeciw wobec zakazu budowy domków na drzewach. Zielone szkoły, obozy letnie. Zmiana mentalności samych dorosłych. "Niech odkryją w sobie miłośników ptaków, wędkarzy, wędrowców i ogrodników", niech pokażą dzieciom, że czas spędzany na świeżym powietrzu może być prawdziwe atrakcyjny. To żywy kontakt z przyrodą najlepiej zapada w pamięć, gwarantuje nutę przygody, aurę tajemnicy. Wielu z nas pewnie przyznałoby za jednym z bohaterów książki, że i "w przyjaźniach zawiązanych w czasie zabaw na dworze jest coś wyjątkowego".

"Mówiłam jej, żeby była uważna, zamiast żeby uważała". Tyle ważnych zdań pada w książce Richarda Louva, mimo że dla polskiego odbiorcy może ona wydawać się ciut nieprzystająca do jego rzeczywistości. Autor, mimo obszernego materiału badawczego zebranego głównie w amerykańskiej scenerii, przemyca wiele uniwersalnych prawd. Ostatnie dziecko lasu to książka, którą powinien przeczytać nie tylko rodzic zainteresowany rozbudzeniem u dziecka przyrodniczej świadomości, ale i ten, do kogo nie do końca przemawiają argumenty za propagowaniem dzikiego dzieciństwa, czy ogólnie pojętą ochroną środowiska. Przed lekturą należy jednak się nastawić, że nie jest to czysto poradnikowa publikacja, a raczej rozprawa poparta mnóstwem badań i obserwacji, zaś jej naukowy język i silnie aktywistyczny charakter mogą nieco odstraszać. Ja jestem zachwycona zarówno samą ideą przyświecającą całej książce, jak i wieloma jej fragmentami.

Za możliwość przeczytania Ostatniego dziecka lasu 
dziękuję Wydawnictwu:

Dziwna, niepokojąca, może nawet przerażająca Piękna ciemność. Komiks autorstwa Fabiena Vehlmanna, z interesującymi ilustracjami małżeństwa francuskich ilustratorów (Marie Pommepuy i Sébastiena Cosset) występujących pod wspólną nazwą Kerascoët, wymyka się jednoznacznym interpretacjom. Utrzymany w niewinnej bajkowej konwencji, zdecydowanie nie jest bajką. Zło czai się w z pozoru naiwnych gestach, by mimochodem pokazać swoje najgorsze oblicza. Między barwnymi kreskami słychać okrutny chichot, zaś dziecięce twarze dodają grozy całej historii. Jest miło i jest strasznie. A to zdecydowanie niekonwencjonalne połączenie.

W świecie Pięknej ciemności coś się wydarzyło i obecne tam postaci muszą dostosować się do nowej rzeczywistości. Nie dostrzegają makabry, która dosłownie leży u ich stóp. Ich zachowania zdają się być odzwierciedleniem typowych postaw społecznych. Nie są to jednak postawy godne naśladowania, a pod otoczką uprzejmości kryją się bezduszne ludzkie intencje i bezwzględna walka o przetrwanie. Chyba tylko główna bohaterka Aurora zachowuje twarz w tym całym upiornym szaleństwie.

Piękna ciemność robi niesamowite wrażenie już od pierwszych scen. Ciekawe jest to, że momentami może nawet bawić, by każdy delikatny uśmiech przemienić w grymas oburzenia, czy obrzydzenia. Podeszłam do niej jak do specyficznego horroru. Warto również zaznaczyć, że to bezwzględnie komiks dla dorosłych. 

Vehlmann Fabien, Piękna ciemność, il. Kerascoët, tłum. Małgorzata Jańczak, Wydawnictwo Kultura Gniewu, Warszawa 2018, s. 98.

Książkę przeczytałam w ramach Wyzwania czytelniczego 2020 na Przestrzeniach tekstu  

Gra w gumę, podchody, berek. Baba-Jaga patrzy. Ciuciubabka. Niektóre znajome, inne bliższe czasom naszych rodziców. Mi przyszło wychowywać się w latach 80-tych na typowym blokowisku z podwórkiem zaopatrzonym w rdzewiejące drabinki, skrzypiącą karuzelę i piaskownicę. Latem graliśmy w gumę pod klatką. W domu w "pomidora". Jasne, że rzucałam nożem w ziemię i chowałam kwiatki pod kawałkiem szkła (tzw. "sekret"). Wiele zabaw kojarzę z lat przedszkolnych. I zanim napiszę, że dzisiejsze dzieci nie bawią się już tak, jak dawnej, muszę przyznać, że nie mam pojęcia, jak bawią się dzisiejsze dzieci w zorganizowanych grupach, na starych podwórkach z trzepakiem, albo na wsi. 

Katarzyna Piętka w Grach i zabawach z dawnych lat zapewnia, że nadal jeszcze można spotkać dzieci grające w "ziemniaka". Jednak dawne zabawy zanikają, zastępowane przez komputery i smartfony. Zamknięte osiedla, czy ogrodzone podwórka nie sprzyjają naturalnej dziecięcej integracji. Cała nadzieja w dorosłych. Autorka, w nawiązaniu do książki Pod presją. Dajmy dzieciom święty spokój! Carla Honoré, podkreśla, jak ważna w rozwoju dziecka jest nieskrępowana zabawa, niekontrolowana przez zatroskanych rodziców. "Pozwólmy więc im chodzić po drzewach". Z taką swobodą kojarzą mi się właśnie te wszystkie dawne gry i zabawy, stanowiące niegdyś główną, a nawet jedyną rozrywkę. Uczyły kreatywności, refleksu, kooperacji, solidarności i sprawiedliwości. Dla tych, którzy nie znają, albo nie pamiętają już zabaw z dzieciństwa, a chcieliby potraktować książkę Katarzyny Piętki nie tylko jako ciekawostkę, ale również przewodnik, autorka podaje dokładne reguły wszystkich gier. Z pomocą przychodzą również obrazowe ilustracje Agaty Raczyńskiej. Nauczmy więc dzieci grać w Króla Lula (moja mama go pamięta), dwa ognie, w zielone, klasy, albo w najprostszą grę podwórkową — stare, dobre kapsle.

Niech Was nie zwiedzie to ziarniste zdjęcie, jeśli dopatrzycie się na nim Tove Jansson i Małych trolli. Książki nieposiadające kolorowych obrazków, ani takie, których nie można podgryźć, czy obślinić, w pierwszych 6 miesiącach życia mojego dziecka nie miały siły przebicia. Niespokojna dusza Najmniejszego nie poddała się urokowi głośnego czytania. To samo — ku mojej rozpaczy — dzieje się z rockowymi brzmieniami i brzęczeniem miksera. Najmniejszy uwielbia niezmąconą ciszę. Poza hałasem, który sam produkuje (na szczęście po tych 6 miesiącach są to najczęściej odgłosy radości), nawet głośne czytanie go drażni. Za to opowiadanie to już... inna bajka. I po to również — poza walorami wizualnymi, rzecz jasna — wynaleziono te wszystkie książeczki i karty dla dzieci 0+. Żeby nie tylko pokazywać dzieciom enigmatyczne dla nich kształty, ale i o nich opowiadać.

Książki, które zdecydowałam się pokazywać mojemu dziecku już od pierwszych tygodni jego życia, w dużej mierze wybrałam sama (prezentem były jedynie Pokój Malucha oraz karty kontrastowe na kółeczku z Czuczu — totalny hit!). Jak opętana obstawiałam jego łóżeczko czarno-białymi kartami obrazkowymi ze Startera malucha (również Czuczu), które on (wtedy jeszcze nieświadomie) zrzucał na podłogę. Kiedy załapał leżenie na brzuszku i jako takie podnoszenie głowy, zaatakowałam go rozkładaną książeczką Co widzę? (Czuczu, również Starter), dedykowaną dla dzieci od 3 miesiąca życia. W międzyczasie wjechały rewelacyjne Karty kontrastowe na kółeczku. Książeczka do pokazywania, które można przymocować do szczebelków łóżeczka. Mimo że z początku największe wrażenie robiło wyłącznie niebieskie kółeczko, po kolejnych trzech miesiącach książeczka ponownie poszła w ruch. I tym razem Najmniejszy sam zaczął brać ją do rączek i przeglądać obrazki. O to chyba chodzi, by wybierać książki, do których się wraca... już od maleńkości ;)




Żeby ten wpis nie wyglądał na sponsorowany przez firmę Czuczu (a bardzo żałuję, że nie jest ;)), wspomnę o innych książeczkach, które powinny, choć może nie do końca sprawdziły się u Najmniejszego. Po zakupie Popatrz w niebo 1 Joanny Gębal i Moniki Zborowskiej (wydawnictwo Muchomor) byłam zachwycona oraz przekonana, że dzięki tej książeczce jakoś podprogowo rozbudzę w dziecku miłość do gwiazd. Niestety Najmniejszego nie zainteresowały (tymczasowo) abstrakcyjne figury, a i pole do wymyślania opowieści okazało się bardzo niewielkie ("tu jest chmurka, tu kometa, a to są... czarne kropki"). Nadal bardzo podoba mi się ta książka, dlatego liczę (łudzę się), że wrócimy do niej później.




Wiadomo, że u startu wizualnej przygody z dziecięcymi książeczkami (i nie tylko książeczkami!) dobrze stawiać na kontrasty, a najlepiej na duet czerń & biel. Byłam jednak przekonana, że wcale nie trzeba zarzucać dziecka ilością kształtów i postaci, oraz kupować olbrzymiej ilości tytułów z naprawdę dużej oferty książek kontrastowych. Cieszyłam się, że dostaliśmy Pokój malucha z Kapitana Nauki, bo to klasyczny, wyłącznie czarno-biały starter. Nie wszystkie obrazki w nim są ciekawe i charakterystyczne, ale dla takiego maleństwa nie ma to chyba znaczenia. Poza tym postawiłam na malutkie rozkładane książeczki tematyczne: Świat zwierząt (również Kapitan Nauka) oraz Owoce (wydawnictwo Literat). Książeczki sprawdzają się, odkąd Najmniejszy nauczył się trzymać przedmioty w rączkach i je oglądać. Takie samodzielne czytanie polecam kontrolować, bo łatwo o włożenie rogu książeczki w oko.




To koniec czerni i bieli. Przechodzimy na żywe kontrasty, a tu poza Starterem malucha z Czuczu (część kolorowa od 6 miesiąca), pojawiło się Raz dwa trzy. Patrzymy Joanny Bartosik z wydawnictwa Widnokrąg. Karykaturalne obrazki utrzymane w tonacji czarno-biało-żółto-czerwonej nie przemówiły ani do mamy, ani do dziecka. Rozumiem, że to polecane i modne wydanie, ale mam chyba inne poczucie gustu i piękna. Nie oznacza to, że nie próbowałam przekonać Najmniejszego do niektórych obrazków. Chwilowo z marnym skutkiem.




Za to ogromne wrażenie zrobiła na mnie oraz na Najmniejszym niepozorna i chyba mało znana książeczka z ruchomymi elementami. W drodze z wydawnictwa Wilga to jedna z kilku części (dostaniecie też Plusk, plusk, czy A kuku!). Wybrałam ją celowo, bo jest czarno-biało-czerwona i ma aspekt podróżniczy. Jest naprawdę zjawiskowa, a dziecko wybałusza oczy, kiedy tylko wyciągam kolejne ukryte elementy. U nas sprawdziła się najbardziej około szóstego miesiąca, choć jej kolorystyka powinna przemówić raczej do młodszych dzieci.




A teraz nasz ulubieniec. Twarze — dzieci z wydawnictwa Tekturka zwróciły uwagę Najmniejszego chyba najbardziej, bo to od nich zaczęły się pierwsze interakcje dziecka z tym, co przedstawiają obrazki (a nie tylko z tekturką, którą można chwytać obślinionymi paluszkami). To książeczka z rekomendacją od 3 miesiąca życia i zgadzam się z tym w zupełności. Ponoć dzieci uwielbiają oglądać twarze, a kiedy znudzą się im twarze domowników, warto pokazać im zdjęcia ładnych dzieci ;) Tu niektóre z twarzy przedstawiają różne emocje, ale w celu ich podkreślenia warto sięgnąć raczej po Twarze — emocje.

Poza jedną książką materiałową (bardzo kontrastową, znalezioną na Allegro), to koniec pierwszych książeczek, które Najmniejszy mógł przez pierwsze półrocze życia wziąć w swoje małe rączki. To jednak nie wszystkie książki, którymi mama próbowała w magiczny sposób zainteresować malca. Na początku były Historyjki Beatrix Potter i... nici ze słuchania, ale lubię myśleć, że to jedna z pierwszych książek mojego dziecka. Potem nastąpiły próby z rymowankami Jana Brzechwy. Było trochę uśmiechów (w końcu kogo nie rozśmieszyłaby dziwna kombinacja słów "Nie pieprz, Pietrze, pieprzem wieprza", kiedy do tego mama, śmiejąc się, łamie sobie język), ale i one nie zrobiły furory. Jako tako zainteresował go jeszcze stary dobry Miś Uszatek, bo ma kolorowe obrazki.  Ale za to... Jano i Wito! Szaleństwo. Nie mam pojęcia, czemu tak wcześnie (bo już w trzecim miesiącu) zdecydowałam się zacząć czytać Najmniejszemu te książeczki (mamy części z lasem, trawą i domem). Chyba nie mogłam się doczekać, żeby w końcu zainteresować dziecko czymś... czytanym, choć tekstu w Janie i Wicie Wioli Wołoszyn z ilustracjami Przemka Liputa (wydawnictwo Mamania) jest niewiele. Jednak jego płynność, powtórki... sama nie wiem, jaka magia tkwi w tych prostych historyjkach, ale moje dziecko słucha ich jak zaczarowane! Czeka spokojnie aż do ostatniej strony, wpatruje się w ilustracje i dokładnie dopiero po przeczytaniu ostatniego zdania, wyciąga ręce do książki, by ją sobie jeszcze podotykać (albo wsadzić w oko). Jakieś czary! Nie wiem, czy nie obrzydną mi te książki, zanim Najmniejszy ciut dorośnie i znów będzie chciał je czytać i oglądać, tym razem ze zrozumieniem ;)

Dziękuję, jeśli dotarliście aż tu. To było długie (i zarazem krótkie) sześć miesięcy. Tak zaczęliśmy. Pewnie mogłam wybrać zupełnie inne tytuły, może powinno być ich więcej. Wyszłam jednak z założenia, że poza rozwijaniem zmysłu wzroku mojego dziecka, najbardziej zależy mi również na tym, by oswoiło się ono z samą koncepcją książki (dlatego poza pokazywaniem i omawianiem obrazków, ważne jest też to, by np. dawać dziecku przewracać kartki). Aby towarzyszyły mu one na równi z pierwszymi zabawkami. Były elementem codzienności, ale też czymś specjalnym (dlatego ważne są rytuały, np. zasiadanie do czytania przed snem, albo poranki z książką). W pudłach czeka na nas sterta książeczek dla starszych dzieci, na półkach pysznią się moje wyszukiwane przez lata picturebooki. Na wszystko przyjdzie czas, a uważam, że ten początek jest najtrudniejszy. Szczególnie dla czytających mam, którym bardzo zależy na zarażeniu dziecka swoją pasją ;)

Świetnie przeczytane przez Joannę Jeżewską Poszukiwanie... dłużyło się w nieskończoność (audiobookowa wersja to aż 19 godzin i 5 minut!). Nieustanne lawirowanie między znanymi już wątkami, wałkowanie tych samych spraw. Miałam wrażenie, że Charlotte Link niepotrzebnie przeciąga i tak statyczną już fabułę, jednak rytm audiobookowej interpretacji uprzyjemniał mi te przydługie chwile z książką. Z pewnością duże znaczenie dla odbioru miały moja sympatia do autorki (i lektorki!), ale również fakt, że przepadam za thrillerami, których głównymi bohaterkami są kobiety po przejściach (patrz Lacey Flint u Bolton). Tu mamy do czynienia z nieszczególnie atrakcyjną panią sierżant ze Scotland Yardu, która na własną rękę postanawia dowiedzieć się, kto stoi za porwaniami i morderstwami młodych dziewcząt ze Scarborough. Przy okazji, wdając się w nieoczekiwany romans z interesującym mężczyzną.

Pierwsza była Saskia Morris, której ciało znaleziono na wrzosowiskach. Wkrótce ginie czternastoletnia Hannah Caswell, a tuż po niej Amelie Goldsby. Śledztwo prowadzi komisarz Caleb Hale, jednak zainteresowana jest nim jeszcze jedna osoba. Kate Linville ze Scotland Yardu wynajmuje pokój u Goldsby'ch, kiedy ginie ich córka. Mimowolnie angażuje się w sprawę, równocześnie starając ułożyć sobie swoje nieciekawe samotne życie.

Gdybym wiedziała, że Poszukiwanie to kolejna powieść Charlotte Link, w której pojawia się ta sama bohaterka, pewnie zaczęłabym od Oszukanej. Poza tym dostałam niezły, dość tajemniczy kryminał, nieco jednak przeciągnięty, z nie do końca zadowalającym dla mnie sposobem rozwikłania zagadki. Broni się postaciami i wersją audio. Polecam przetrwać te 19 godzin na jakichś długich spacerach.

Link Charlotte, Poszukiwanie, tłum. Dariusz Guzik, czyta Joanna Jeżewska, Wydawnictwo Sonia Draga, 19 godz., 5 min.

Książkę wysłuchałam w ramach Wyzwania czytelniczego 2020 na Przestrzeniach tekstu  

Jante. Fikcyjne duńskie miasteczko, które rządzi się surowymi skandynawskimi prawami. Można złapać się na silnym przekonaniu, że istnieje, tak jak i istniał bohater powieści Aksela Sandemosa — Espen Arnakke, tytułowy morderca, który w wieku siedemnastu lat zabił Johna Wakefielda. Cała powieść jest powolnym, niemal ślimaczym tłumaczeniem się z przeszłości. Każdy rozdział to jedno wspomnienie. Literacki majstersztyk, który... może wynudzić czytelnika na śmierć. Solidna proza, stanowiąca coś więcej niż sztywną relację. Jest wylewnie, ale z zachowaniem granic. Niewygodnie, może nawet nieprzyjemnie. Jednak jakimś cudem chce się brnąć do końca. Tak sobie myślę, że to nierzadka cecha skandynawskich książek.

"Nie sądź, że jesteś kimś wyjątkowym". Prawa Jante są uwłaczające. Trudno wyobrazić sobie dziecko dorastające w ich świetle. "Nie sądź, że jesteś czymś więcej niż my". Wystarczy wpisać odpowiednie hasło w wyszukiwarkę i czytając treść praw, przecierać oczy. Tak, Aksel Sandemose dość okrutnie potraktował bohaterów swojej małej społeczności, o której mówi ustami Espena. Tłumaczenie tego, kim stał się ten młody chłopak, oparte na tym, w jakim żył miejscu, jest w pełni zasadne, choć nie wyjaśnia wszystkiego. Podważanie praw to zaledwie zakazany owoc. Espen brnie w coś głębszego, ocierając się o pewien rodzaj obłędu. Trzeba zajrzeć do środka, żeby to zrozumieć. Żeby zrozumieć tę północną psychikę. Niemoc ucieczki.

Uciekinier przecina swój ślad, powieść norweska z 1933 roku, okazuje się niezwykle ponadczasowa i przystępna w odbiorze. Być może to wszystko za sprawą doskonałego przekładu Iwony Zimnickiej (o, wspaniali Niewidzialni!). Nic dziwnego, że zainspirowała Filipa Springera do napisania Dwunaste. Nie myśl, że uciekniesz. Czy wymęczyła mnie jej monotonność? Odrobinę. Gdzieś w środku jednak czułam, że nie mogę porzucić czytania. Nie ma we mnie zachwytów, jest kiwanie głową. Cieszę się, że przeczytałam (przebrnęłam), bo ta powieść wydaje się ważna. Ot, spodziewałam się czegoś innego.

***  
Sandemose Aksel, Uciekinier przecina swój ślad. Opowieść o dzieciństwie mordercy, tłum. Iwona Zimnicka, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019, s. 464.

Tak to widzę. Wiosłowanie, przemarznięte place u rąk. Kobieta siedząca na krześle poza domem. Rybackie sieci i puch ("przyłożyć go do twarzy i poczuć dalekie, święte ciepło"). Chciałabym opisać to tym puchem, tym wiatrem, zimnem morskich fal, albo nie pisać nic. Dawno nie przeżyłam TAKIEJ książki. Na początku te jej cudowne monotonność i prostota nieco skojarzyły mi się z Całym życiem Roberta Seethalera, jednak to zupełnie inna skala odczuć. Niewidzialni to doskonała norweska proza, która trafia w moje najczulsze punkty. W osobistą tęsknotę za wyspami (a odwiedziłam ich kilkanaście w swoim życiu), za surowością północnego świata, odosobnieniem. Pięknie napisana, łączy w sobie chłodną poetyckość i spokojne ciepło. Na pierwszy rzut oka nie widać czułości. Ale ona jest.

Na wyspie Barrøy mieszka tylko jedna rodzina. Hans z żoną Marią, malutką jeszcze córką Ingrid oraz siostrą Barbro. Podlegli sztormom i porom roku, małomówni, żyjący w zgodzie z naturą i (choć nie zawsze) z własnymi sumieniami. Maria wypatruje z okna domu rodzinnej wyspy, którą porzuciła na zawsze. Barbro pod kocem naprawia sieci. Hans boi się o córkę i o integralność swojego obmywanego zimnymi wodami królestwa. Wszyscy wypełniają swoje obowiązki, ciężko pracując. Nikt nie narzeka na swój los. Wkrótce jednak przyjdzie im zmierzyć się z przeciwnościami oraz zorientować, że strzegą czegoś, o czego istnieniu nie do końca zdawali sobie sprawę.

"To coś, czego nigdy nie zapomnę", powtarzam po Ingrid. Ta powieść dudni we mnie, rezonuje. Nie rozbieram jej na czynniki pierwsze. Nie analizuję symboliki. Przeżywam. Rozumiem każdy zamiar i każdy krok bohaterów. I nawet jeśli Jacobsen obnaża zwodniczą wizję wyspy-utopii, to nie ujmuje swojej opowieści marzycielskiego charakteru. Wspaniała skandynawska opowieść, której kontynuację znajdę w Białym morzu. Na równi boję się, co nie mogę doczekać.

O przeznaczeniu i o wyruszaniu w drogę. O człowieku, który chciał być górskim szczytem (Faldum) i o takim, którego wszyscy kochali (Augustus). Wypowiedz życzenie — szepcze coś spomiędzy kartek. A się spełni. Hesse jest bardzo łaskawy dla swoich bohaterów i w istocie ziszcza ich marzenia, podkreślając przy tym, że nigdy nie jest za późno, aby zmienić swoje powołanie. Dziwne to baśnie bez smoków i zamków. Bez rajskich ptaków i kwiatów paproci. Z jednej strony metaforyczne i poetyckie, z drugiej zaskakująco proste. Gdzieś tam chciałoby się sięgnąć głębiej, a historia kończy się ot tak, pozostawiając niedosyt, może nawet dziecinne rozczarowanie. Ale wystarczy chwilę się zadumać, by ujrzeć jej sedno w całej okazałości.

Jednak nie do końca właśnie tego oczekiwałam po tych stylizowanych na ludowe opowieści tekstach. Zastanawiałam się, czy znajdę tu Hessego z Sidharthy, albo z Wilka stepowego, który odegrał tak ważną rolę w moim dawnym życiu. Spodziewałam się co najmniej solidnego duchowego poruszenia, a dostałam kawałek dobrej, barwnej literatury pełnej sennych wizji i pięknych opisów przyrody. Na swój sposób ujęły mnie Trudna droga, Faldum i Osobliwa wieść z innej gwiazdy. Bardzo podobał Poeta. Coś jednak nie zaiskrzyło między mną a całymi Baśniami. Doceniam ich kunszt i symbolikę. Ale w sprawie czucia... cóż, może to nie mój czas na Hessego.

Czy jest tu jeszcze ktoś, kto nie zna Proszę mnie przytulić? To było moje drugie spotkanie książkowe z Przemysławem Wechterowiczem, pierwsze z Emilią Dziubak. W środku mojego egzemplarza dumnie tkwi autograf autora z dawnych białostockich targów książki. Zastanawiałam się, czy Gdzie jesteś, mamo? jest w stanie powtórzyć tę magię. Po Proszę mnie przytulić w moim życiu nastała era niesamowitych picturebooków, tych dla dzieci i tych, które lepiej trafiały do dorosłych. Duża konkurencja. Jednak zajrzałam do Gdzie jesteś, mamo? z entuzjazmem, z przyjemną śmiałością, jakbym wracała do domu starych przyjaciół. Było w tym coś z sentymentu, jasne. Pamiętałam jednak zawód, jaki sprawił mi tytuł Na zawsze przyjaciele i wtedy naszła mnie myśl, czy z tego się wyrasta (zabawne). Czy raczej może pewnego fenomenu nie da się powtórzyć? Jak to było u mnie z Gdzie jesteś, mamo?

Chyba najtrafniejsze będzie tylko to, co zaraz napiszę. Niedźwiedziego przytulania ciąg dalszy. I to takiego na całego. Oczywiście, to nadal uroczy motyw, ale czy takie nadpisywanie historii nie zatraca czegoś, co tak zmyślnie zadziałało w pierwszej części opowieści o misiach? W nowej odsłonie pojawia się niedźwiedzia mama, która nie rozumie, czemu wszystkie zwierzęta w lesie chcą się do niej przytulić, ale potem załapuje, o co chodzi i przytulaniem próbuje podziękować zwierzętom za pomoc. Szuka bowiem swoich niedźwiadków (taty i synka), z którymi miała spotkać się pod krzywą wierzbą. Ilustracje Emilii Dziubak w Gdzie jesteś, mamo? są jak zwykle cudowne, klimat bardzo leśny, a na widok znajomych żabek (Uśmiech dla żabki) naprawdę się wzruszyłam. Lektura na pewno zachęca najmłodszych odbiorców do okazywania uczuć, pokazując jak ważny może być zwykły uścisk. Co prawda nie doświadczyłam ponownego zachwytu (zakończenie również temu nie sprzyja — mój zawód był podobny jak w Na zawsze przyjaciele), ale zapewniam, że to bardzo, bardzo sympatyczna książeczka dla dzieci.